مکانیسم ماشه و چشم‌انداز بورس تهران 

با جدی‌تر شدن بحث بازگشت تحریم‌های سازمان ملل از طریق مکانیسم ماشه، فعالان بازار سرمایه با پرسشی مهم روبه‌رو هستند: بورس تهران در این شرایط چه مسیری را طی خواهد کرد و بهترین استراتژی برای سرمایه‌گذاری چیست؟ تاریخچه اقتصاد ایران و بازیگرانش نشان داده است که هر تهدید خارجی معمولا در دو حوزه بر اقتصاد ایران اثرگذار است؛
نخستین تغییرات در ذهنیتِ توده مردم و سرمایه‌گذاران شکل می‌گیرد جایی که خواستگاه تصمیمات عینی سرمایه‌گذاران است. تغییر رفتار سرمایه‌گذاران می‌تواند موج‌های عظیمی در بازارهای سرمایه‌گذاری سوق دهد و از بعد روانی بازار را دچار تنش نماید. معمولا وقتی فشارها بر اقتصاد افزایش می‌یابد سرمایه‌گذاران به تجارت قبلی خود رجوع می‌کنند، بنابراین مرور این واکنش‌ها می‌تواند چراغ راه سرمایه‌گذاری در آینده باشد.

تأثیر بر اقتصاد کلان

اجرای مکانیسم ماشه در صورت عملیاتی شدن، می‌تواند فشار مضاعفی بر اقتصاد ایران وارد کند. تجربه نشان داده است که با افزایش تحریم‌ها، اقتصاد وارد یک لوپ تورم-انتظارات تورمی می‌شود و نقدینگی به سرعت وارد بازارهای سفته بازی و خصوصا ارز و طلا می‌شود. محدودیت‌های تجاری و بانکی به‌طور معمول باعث رشد قیمت دلار و در نتیجه افزایش سطح عمومی قیمت‌ها خواهد شد که این موضوع تورم ساختاری را تشدید کرده و دارایی‌های واقعی همچون سهام و طلا را در برابر کاهش ارزش پول ملی جذاب‌تر می‌کند.

برندگان و بازندگان بورسی

در چنین فضایی صنایع صادرات‌محور از جمله پتروشیمی‌ها، فلزات اساسی و پالایشی‌ها می‌توانند از محل افزایش نرخ ارز منتفع شوند مگر اینکه صادراتشان به دلیل تحریم به شکل محسوسی کاهش یابد و یا دولت در فروش ارز حاصل از صادرات آنها محدودیت‌هایی را ایجاد کند. افزایش نرخ ارز، ارزش ریالی فروش این شرکت‌ها را بالا می‌برد و حاشیه سودشان را تقویت می‌کند. در مقابل، صنایع واردات‌محور نظیر خودروسازی، لوازم خانگی، پیمانکاری‌ها و شرکت‌هایی که به مواد اولیه خارجی وابسته‌اند، با افزایش هزینه‌ها و محدودیت دسترسی به بازارهای جهانی آسیب خواهند دید. همچنین بانک‌ها به‌دلیل محدودیت‌های نقل‌وانتقال پول، در معرض فشار مضاعف قرار می‌گیرند اما به دلیل ذخایر ارزی که دارند معمولا با شناسایی سود ناشی از تسعیر ارز به مدیریت سود می‌پردازند.

استراتژی پیشنهادی برای سرمایه‌گذاران

در شرایط احتمالی اسنپ‌بک، چیدمان سبد سرمایه‌گذاری اهمیت دوچندانی پیدا می‌کند. تمرکز بر سهام بنیادی و صادرات‌محور، نگهداری بخشی از دارایی در ابزارهای مبتنی بر طلا یا صندوق‌های درآمد ثابت، و حفظ نقدینگی برای استفاده از فرصت‌های اصلاح بازار، سه رکن اصلی یک استراتژی معقول محسوب می‌شوند. در عین حال، پرهیز از تمرکز بیش از حد روی صنایع واردات‌محور و تعیین حد ضرر برای معاملات کوتاه‌مدت، می‌تواند ریسک سرمایه‌گذاران را به‌طور قابل توجهی کاهش دهد.

جمع‌بندی

اگرچه بازگشت تحریم‌ها به‌معنای افزایش ریسک سیستماتیک بازار سرمایه است اما تجربه نشان داده بورس تهران در شرایط تورمی معمولاً رشد اسمی را تجربه می‌کند. بنابراین می‌توان گفت که در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه، بازار بیش از آنکه فرصت‌گریز باشد، میدان انتخاب دقیق و مدیریت‌شده و چینش سبد سرمایه‌گداری متوازن از طلا، اوراق با درآمد ثایت و سهام دلار محور است.
دقت کنید که بخش زیادی از اثرات اسنپ بک در دوره اصلاحی شاخص (که باعث کاهش ارزش دلاری بورس شده است) پیشخور شده است با این وجود اگر اسنپ بک منجر به حمله نظامی و یا درگیری‌های جدید در منطقه شود ممکن است رفتار سرمایه‌گذاران غیرقایل پیش‌بینی شود بنابراین مدیریت پرتفوی و رعایت حد ضرر می‌تواند کمک کننده باشد.

• محسن عباسی - کارشناس بازار سرمایه

• شماره ۶۰۸ هفته نامه اطلاعات بورس