به گزارش صدای بورس، بازار سرمایه ایران در این روزها در گیر و دار ریزشهای فراوانی است که نمیتواند از آن فرار کند، گویا بازار ما آدمی لاغر اندام است که سنگی ۲۰۰ کیلویی بر روی آن افتاد و این آدم مظلوم نه میتواند خود را نجات دهد و نه این سنگ را کمی جابهجا کند؛ حال در این میان سوالی مهم پیش میآید که سنگ افتاده بر روی بازار چه چیزی هست که نمیتواند آن را بلند کند. همچنین یکی از گزینههایی که تحت عنوان مشکل اصلی بازار مطرح میشود صندوقهای سرمایهگذاری اهرمی است؛ حال در این گزارش، فارغ از اینکه «اهرمیها» علت اصلی ریزش بازار هستند یا نه به بررسی تاثیرگذاری این صندوقها بر روند بازار میپردازیم.
۵۴ همت دردسرساز
تعداد صندوقهای اهرمی در بازار به ۹ عدد رسیده که خالص دارایی آنها حدود ۵۴ همت است. (منبع فیپیران) در نگاه اول و از منظر بسیاری از فعالان بازار، این صندوقها با این ارزش دارایی، نمیتوانند بر بازار چند هزار همتی بورس تاثیرگذار باشند اما با بررسی روند ورود و خروج پول به این صندوقها میتوان متوجه تاثیرگذاری بسیار زیاد آنها در این بازار شد.
اهرمیها: سلطان خروج پول
اطلاعات به دست آمده از «بورس ویو» نشان میدهد که از ابتدای خرداد ماه تا ۲۸ مرداد، بالغ بر ۵ هزار میلیارد تومان از بورس و فرابورس خارج شده و در کنار آن ۲.۷ هزار میلیارد تومان نیز از مجموع ۹ صندوق اهرمی خارج شده است! به این معنا که کل بازار بورس و فرابورس با مجموع ارزش ۸۴۰۰ هزار میلیارد تومانی تنها دو برابر بازار ۵۳ همتی خروج پول داشته است که همین مورد بیانگر فاجعهای خاموش است که کسی نیز علاقهای به بازگو کردن آن ندارد.
۹ صندوق به اندازه ۲ بازار ترنور داشتند!
البته که این اعداد و ارقام محدود به بازه زمانی ۳ ماه اخیر نیست و با بررسی روند یکساله معامله صندوقهای اهرمی، میتوان به تاثیرگذاری بسیار شدید آنها بر روند بازار پی برد. همچنین طبق این اطلاعات، ارزش ورود و خروج نقدینگی به صندوقهای اهرمی در قیاس با مجموع بورس و فرابورس فارغ از مثبت و منفی بودن اعداد، بالغ بر ۶۲ درصد است! به این معنا که اگر جمع پول وارد شده به بورس و فرابورس در یک روز ۱۰۰ میلیارد تومان بوده باشد در همان زمان ۶۲ میلیارد یا وارد صندوقهای اهرمی شده و یا خارج از آن!
فقط تحیر...
شاید خواننده این گزارش با خود فکر کند که چرا تعداد «!» در این گزارش بسیار است در پاسخ به این سوال باید گفت که نویسنده مطلب از دیدن این اعداد و ارقام، وحشت زده و نگران به مانیتور روبهروی خودش خیره شده است!
مدیران بیتقصیرند
نکته بسیار مهم دیگر اینکه نمیتوان تقصیرات را بر سر مدیران صندوقهای اهرمی انداخت چرا که اکثریت آنها با توجه به ضرایب خود، سعی بر سوددهی حداکثری در بازههای زمانی مختلف داشتند و تا حدودی نیز موفق بودهاند و همانطور که سابق بر این قابل مشاهده بود، در زمان مذاکره ایران با ایالات متحده آمریکا، رغبت سرمایهگذاران به واریز وجه در این صندوقها بسیار بالا رفته بود و کسی از این موضوع ناراضی نبود. البته که باید این را نیز بگوییم که در همان برهه زمانی هیچکدام از نهادهای ناظر و مسئول به این سرمایهگذاران نگفتند که «اهرمیها چاقوی دو لبهاند» که روزی میتوانند برایت سر شیر ببرند و روزی شاهرگ خودت را.
خریدار دو برابر شد؛ خبری از هشدار نبود!
برای تحلیل چنین مواردی میتوان یکی از زمانهایی که رغبت مردم به این ابزار سرمایهگذاری بهشدت افزایش پیدا کرد را بررسی کرد؛ در بازه زمانی ۲ ماهه منتهی به پیروزی ترامپ در انتخابات که بازار با رکود نسبی مواجه بود، میانگین کدهای حقیقی خریدار صندوقهای اهرمی در هر روز بالغ بر ۳ هزار و ۸۰۰ نفر بود که این عدد در ۶۰ روزه بعد از پیروزی وی به ۶ هزار و ۷۶۰ نفر رسید. همچنین میزان این متغیر تعیین کننده در رفتار سرمایهگذاران در یک ماه آغازین سال در همین حدود ثابت ماند. (منبع: تریدز آرنا)
محدودیتهای متوالی
در وضعیت فعلی که شاهد خروج پول بسیار شدید از صندوقهای اهرمی هستیم، نکته بسیار مهم و اساسی وجود دارد؛ در وهله نخست اینکه تغییرات مداوم ضرایب اعتباری این صندوقها که در سال اخیر نیز دو بار شاهد آن بودیم عاملی شد تا بازار با یک نااطمینانی شدیدی نسبت به این صندوقها مواجه شود. ضمن اینکه با افزایش اعتبار این صندوقها به ۷۰ درصد احتمال میرود که بسیاری از افراد، پس از رخ دادن جنگ کال مارجین شده باشند. مورد دوم نیز دامنه نوسان محدود این صندوقهاست که عامل روزهای متوالی تابلوی قرمز اهرمیها شده است چراکه این دامنه محدود اجازه ریزش یکباره را نمیدهد و مانند خونی که به آرامی از تن مقتول خارج میشود، جان سرمایهگذاران را میگیرد.
اهرمیها به کار خود ادامه میدهند
اگر فکر میکنید این خروج پولها عامل انحلال صندوقهای اهرمی میشوند، سخت در اشتباه هستید چراکه بر اساس مقررات، شرط انحلال زمانی محقق میشود که ارزش خالص داراییهای واحدهای ممتاز معادل ۱۰ درصد کل صندوق شود یا به عبارتی ضریب اهرم به عدد ۱۰ برسد اما مدیران این صندوقها با نظارتی که بر ترکیب داراییها دارند اجازه چنین اتفاقی را نمیدهند. همچنین تجربه صندوقها نشان داده حتی در افتهای ۴۰ تا ۵۰ درصدی، همچنان ضریب اهرم در محدوده ۲ تا ۲.۵ باقی مانده است.
انحلال به شرط افت ۸۰ درصدی ...
با توجه به شرایط موجود و وضعیت فعلی برای وقوع چنین اتفاقی، NAV واحدهای ممتاز باید حداقل ۶۰ تا ۸۰ درصد افت داشته باشد که مستلزم یکجا نشینی مدیر صندوق و خاموش کردن سیستم خود است تا هیچ تعدیلی در سبد دارایی صندوق ایجاد نشود.
مدیران اهرمی: باقی بر آن عهد هستیم
شاید این نکته نیز برای بسیاری سوال باشد که چرا مدیران صندوقهای اهرمی، دست از صندوقهای خود نمیکشند، مگر در چند وقت اخیر زیانهای شدید را تجربه نکردهاند پس چرا بر عهد خودشان در اهرمیها هستند؟ دلیل این امر نیز مشخص است؛ مدیران صندوقهای اهرمی به دنبال دریافت کارمزد معاملات خودشان پایبند هستند و از آنجایی که هنوز برای این صندوقها خریدارانی وجود دارد که با جان و دل از داشتن اهرمیهایی که بسیاری از آنها حباب منفی ۱۰ و حتی پایینتری دارند، استقبال میکنند، مدیران نیز علاقهای به اتمام کارمزدهای دریافتی ندارند. همچنین باید این نکته را در نظر بگیریم که اگر قرار بر انحلال و ورشکستگی این صندوقها بود، ایالات متحده با ۴۰۹ صندوق فعال و پرنوسان، استعداد بیشتری برای چنین اتفاقی داشته و دارد همانطور که این صندوقها در فروردین ماه سال جاری دچار ریزشهای بسیار شدیدی شدند اما تقریبا هیچکدام از آنها به فکر انحلال صندوق خود نیفتادند.
خارجیها با اهرم چه میکنند؟
همچنین این روزها در فضای مجازی مدام این را میخوانیم که صندوقهای اهرمی باید منحل شوند و این ادعا هم از زبان مردم عادی و هم کارشناسان به سایر مردم منتقل میشود که فضایی ترسناک را از وضعیت فعلی ترسیم میکند اما باید توجه هر دو قشر به این موضوع جلب شود که در دو روز جداگانه در طول سقوط کووید-۱۹ در مارس ۲۰۲۰، صندوقهای سهامی و به ویژه صندوقهای اهرمی آمریکا دچار ریزش شدیدی شدند که در پی آن اهرمیها با ۱۴.۶ میلیارد دلار نقدینگی اشخاص حقیقی خداحافظی کرد که معادل ۱۶ درصد ارزش دلاری بازار سرمایه ایران است اما در پی این اتفاق کسی به دنبال انحلال صندوقها نرفت. البته که باید این موضوع را در نظر گرفت که ارزش کل صندوقهای اهرمی آمریکا به نسبت کل صندوقهای سرمایهگذاری معادل یک درصد است که این عدد در ایران به مراتب بالاتر است.
صندوقی معادل یک سوم بورس ایران
بزرگترین صندوق اهرمی در آمریکا با نماد «TQQQ» فعال است که ارزش آن در حال حاضر بالغ بر ۲۷ میلیارد دلار است و کل بازار صندوقهای اهرمی نیز در این کشور به ۱۵۳ میلیارد دلار رسیده است اما قانونگذاران و نهادهای نظارتی در این کشور برای مدیریت ریسک این صندوقها هیچ وقت به سمت انحلال نرفتند و صرفا ضریب آنها را در زمان نزول بازارشان در فروردین ماه به ۳ محدود کردند که این ضریب در حال حاضر و در بازار سرمایه در حال اجراست. شاید بهتر آنکه گزارش را با نقل قولی از الیزابت کاشنر، مدیر تحلیل صندوق جهانی درمورد اهرمیها تمام کنیم: «این محصولات چاقوهای بسیار تیزی هستند. آنها قرار است برای اهداف بسیار خاصی استفاده شوند و افرادی که از آنها استفاده میکنند باید بدانند که چه کاری انجام میدهند.»
-
آرمان هنرکار - خبرنگار
-
شماره ۶۰۲ هفته نامه اطلاعات بورس