معرفی کتاب سرخوشی غیرعقلائی شاهکار رابرت شیلر

به گزارش صدای بورس،نسخه فارسی این اثر فاخر با عنوان «سرخوشی غیرعقلایی» و ترجمه دکتر سیدفرهنگ حسینی توسط انتشارات چالش منتشر شده است. آنچه این ترجمه را برجسته می‌کند، نه‌تنها دقت علمی بالا و وفاداری به سبک تحلیلی شیلر، بلکه معادل‌سازی‌های حساب‌شده برای واژگان تخصصی «مالی رفتاری» است. نثر ترجمه روان، علمی و در عین حال خواندنی است و تجربه‌ای ارزشمند برای مخاطب ایرانی فراهم می‌کند.

مروری بر فصل‌های پیشین: از هیجان تا تحلیل

در فصل‌های ابتدایی، شیلر قدم‌به‌قدم مخاطب را به عمق رفتارهای ناهنجار بازارهای مالی می‌برد:

• فصل ۱ تا ۳ به تحلیل ساختار کلی بازار سهام، بازدهی واقعی، و مفاهیم نظیر سود تقسیمی و نسبت قیمت به درآمد (P/E) اختصاص داشت.
• فصل ۴ تا ۶ به عوامل روانی و اجتماعی مؤثر در بازار پرداخت: از اثرات مسری رفتار گرفته تا مدل‌های ذهنی سرمایه‌گذاران و تأثیر رسانه‌ها بر انتظارات جمعی.

فصل ۷: عوامل سیاسی و نظارتی؛ تأثیر ساختار قدرت بر هیجان بازار

در فصل هفتم، شیلر تمرکز خود را از روان‌شناسی فردی و جمعی به سوی سیاست‌گذاری عمومی، سیاست‌مداران، مقررات و نهادهای اقتصادی معطوف می‌کند. او استدلال می‌کند که حتی احساسات جمعی بازار – که ممکن است در ظاهر «غیرقابل کنترل» به نظر برسند – به شدت تحت تأثیر طراحی‌ها، سیگنال‌ها و ساختارهای نهادی‌اند.

تنظیم‌گری مالی: شمشیر دولبه

یکی از مفاهیم کلیدی این فصل از کتاب سرخوشی غیرعقلایی، نقش دوگانه تنظیم‌گران بازار است. از یک سو، تنظیم‌گری می‌تواند با شفاف‌سازی، جلوگیری از دستکاری، و کاهش ریسک‌های سیستمی به ثبات بازار کمک کند. اما از سوی دیگر، در برخی شرایط، سیاست‌ها و قوانین ناکارآمد می‌توانند موجب تشدید هیجانات، بزرگ‌نمایی رشد قیمت‌ها و حتی تغذیه حباب‌ها شوند.

شیلر به مثال‌هایی از تاریخ اقتصاد آمریکا اشاره می‌کند: قوانینی که به امید رشد بازارها تدوین شدند اما ناخواسته منجر به تکرار رفتارهای غیرعقلایی شدند. او اشاره می‌کند که بازارها فقط محصول نیروهای آزاد اقتصادی نیستند، بلکه حاصل تعامل پیچیده میان سیاست، جامعه و قانون‌اند.

دولت، رسانه و شکل‌گیری روایت‌های جمعی

دولت‌ها و سیاست‌گذاران، چه از طریق اظهارنظرهای رسمی و چه از طریق تأثیرگذاری بر رسانه‌ها، نقش مهمی در «هدایت انتظارات» ایفا می‌کنند. برای نمونه، وقتی مقامات اقتصادی مرتباً بر قدرت و رونق بازار سهام تأکید می‌کنند، این پیام می‌تواند به تقویت بیش‌اعتمادی و افزایش ریسک‌پذیری در میان سرمایه‌گذاران بینجامد.

این بخش از تحلیل شیلر بسیار آموزنده است: او نشان می‌دهد چگونه «روایت‌های غالب» (dominant narratives) که در رسانه‌ها و اظهارات سیاست‌مداران پخش می‌شوند، گاهی قدرت بیشتری از آمارها و داده‌ها دارند.

نقش بانک مرکزی و سیاست پولی

شیلر در کتاب سرخوشی غیرعقلایی با ترجمه سیدفرهنگ حسینی بخش مهمی از فصل هفتم را به بررسی نقش بانک مرکزی ایالات متحده (فدرال رزرو) اختصاص می‌دهد. او استدلال می‌کند که:

• سیاست نرخ بهره پایین (مثلاً در اوایل دهه ۲۰۰۰) به افزایش تقاضای سهام و املاک منجر شد؛
• تغییرات ناگهانی در سیاست پولی یا زبان‌ بدن (tone) رئیس فدرال رزرو، می‌تواند انتظارات کل بازار را دگرگون کند؛
• و در برخی موارد، انفعال یا خوش‌بینی بیش از حد مقامات می‌تواند ناآگاهانه مشوق رفتارهای پرریسک باشد.
او هشدار می‌دهد که «مسئولیت اخلاقی سیاست‌گذاران» در چنین شرایطی بالاست، چرا که رفتارهای آنان نه‌تنها از نظر اقتصادی، بلکه از منظر روانی نیز بر جامعه اثرگذار است.

تلاقی سیاست و روانشناسی سرمایه‌گذار

شیلر در این فصل استادانه نشان می‌دهد که چگونه مفاهیم روان‌شناختی، مثل خوش‌بینی افراطی یا ترس دسته‌جمعی، می‌توانند در کنار تصمیمات سیاست‌گذاران به سوختی برای حباب‌های بزرگ مالی تبدیل شوند.
به تعبیر شیلر:
«ما نمی‌توانیم بازار را مستقل از سیاست‌مداران، ساختار قانون‌گذاری یا روایت‌های اجتماعی تحلیل کنیم. این‌ها بخشی از همان ذهن جمعی‌اند که بازار را شکل می‌دهند.»

چرا این ترجمه را باید خواند؟

ترجمه فارسی «سرخوشی غیرعقلایی» توسط سیدفرهنگ حسینی، با زبانی روشن و وفادار به سبک خاص شیلر، پلی است بین ادبیات تخصصی مالی رفتاری غربی و نیازهای مخاطب فارسی‌زبان. انتخاب معادل‌های دقیق، ساختار علمی، وفاداری به لحن تحلیل‌گرایانه و در عین حال روان‌بودن متن، این نسخه را به منبعی بی‌نظیر برای پژوهشگران، دانشجویان، فعالان بازار سرمایه و علاقه‌مندان به اقتصاد رفتاری تبدیل کرده است.

جمع‌بندی

فصل هفتم کتاب «سرخوشی غیرعقلایی»، بینش‌های کم‌نظیری درباره تأثیر سیاست‌گذاری بر احساسات بازار ارائه می‌دهد. خواندن این فصل نه‌تنها برای سرمایه‌گذاران، بلکه برای سیاست‌گذاران، روزنامه‌نگاران اقتصادی و تحلیل‌گران نیز آموزنده است.

ترکیب بین تحلیل نظری دقیق و روایت‌های واقعی و ملموس، سبب می‌شود این کتاب به اثری ماندگار در تحلیل رفتار بازار تبدیل شود. اگر به دنبال درک عمیق‌تر از آنچه در بازار می‌گذرد هستید، مطالعه این کتاب ضروری است.