نوبل پرحاشیه ۲۰۲۵

به گزارش صدای بورس، «این جایزه به شخص (یا گروهی) که بیشترین یا بهترین کار را برای افزایش دوستی و برادری بین ملت‌ها، برای محو یا کاهش ارتش‌های دائمی و برای برگزاری و ترویج انجمن‌ها و مجامع صلح انجام داده باشد، اهدا شود». این بخشی از وصیت‌نامه آلفرد نوبل برای جایزه‌ای است که امروزه به نام صلح نوبل می‌شناسیم. اما جایزه صلح نوبل ۲۰۲۵ به دلیل افرادی که برای دریافت آن نامزد شده‌اند، بی‌شک یکی از پرحاشیه‌ترین جوایز در ۱۲۴ سال گذشته خواهد بود.

نوبل که بود؟

آلفرد برنهارد نوبل (۱۸۳۳ تا ۱۸۹۶) شیمیدان، مخترع، مهندس و تاجر سوئدی که جهان او را بیش از هر چیز با نام «دینامیت» می‌شناسد، در طول عمرش ۳۵۵ اختراع به ثبت رساند. او پیش از مرگ، بخش بزرگی از دارایی خود را برای اهدای جوایز نوبل (۵ جایزه) وقف کرد. نخستین جایزه نوبل در سال ۱۹۰۱ اهدا شد.

نوبل اقتصاد (با نام رسمی جایزه بانک مرکزی سوئد در علوم اقتصادی به یادبود آلفرد نوبل) به عنوان ششمین جایزه در سال ۱۹۶۸ راه‌اندازی شد. این جایزه در وصیت‌نامه آلفرد نوبل قید نشده بود، با این حال بنیاد نوبل آن را در راستای خواسته‌های او برای خدمت به بشریت ارزیابی کرد.

بر اساس وصیت‌نامه و بیانیه‌ آلفرد نوبل که روز ۳۰ دسامبر ۱۸۹۶ (۲۰ روز پس از مرگ) در استکهلم منتشر شد، تشکیل بنیادی در نظر گرفته شده بود تا جوایز نوبل را به کسانی که خدمتی به بشریت ارائه کرده‌اند، اهدا کند. بنیاد نوبل در روز ۲۹ ژوئن ۱۹۰۰ به عنوان نهادی خصوصی تاسیس شد. در حال حاضر جوایز نوبل در ۶ حوزه فیزیک، شیمی، پزشکی، ادبیات، صلح و اقتصاد به برندگان اهدا می‌شود.

نوبل صلح

کمیته نوبل نروژ در اسلو، روز ۱۰ اکتبر ۲۰۲۵ (۱۸ مهر) نام برنده (یا برندگان) جایزه نوبل برای صلح را اعلام خواهد کرد. این جایزه در روز ۱۰ دسامبر ۲۰۲۵ (۱۰ آذر) در مراسمی به طور رسمی اهدا خواهد شد. گرچه اسامی نامزدهای دریافت جایزه نوبل صلح محرمانه است، اما نمایندگان مجلس نروژ و دانشگاهیان این امتیاز را دارند که اسامی کاندیداهای مورد نظر خود را به طور عمومی اعلام کنند.

روز ۵ مارس ۲۰۲۵ (۱۵ اسفند ۱۴۰۳) کمیته نوبل نروژ اعلام کرد که ۳۳۸ کاندیدا (شامل ۲۴۴ فرد و ۹۴ سازمان) برای دریافت جایزه صلح نوبل نامزده شده‌اند. در میان نامزدها، افرادی از ایتالیا، روسیه، آمریکا، فلسطین، پاکستان، کانادا، لهستان، هنگ‌کنگ، سوریه، چین، آذربایجان، ونزوئلا، بلاروس، مصر و کوزوو به چشم می‌خورند.

پرحاشیه‌ترین نامی که در فهرست نامزدهای امسال به چشم می‌خورد، دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکاست. تاکنون ده‌ها نفر از آمریکا، پاکستان، اسراییل، کامبوج و به تازگی جمهوری آذربایجان و ارمنستان از ترامپ برای دریافت جایزه نوبل صلح حمایت کرده‌اند. این حمایت‌ها در حالی انجام شده که ترامپ دست‌کم در حوزه اقتصاد و تجارت جهان به موجودی منفور بدل شده است. رئیس جمهور آمریکا با اعمال تعرفه‌های سنگین تجاری بر واردات کالا بسیاری از کشورها از جمله کانادا، مکزیک و اروپایی‌ها را با مشکلات زیادی روبه‌رو کرده است. حامیان ترامپ او را به دلیل کمک به حل بحران بین هند و پاکستان، کمک به آزادسازی گروگان‌های اسراییلی، تلاش برای برقراری صلح در خاورمیانه و پایان جنگ غزه، همچنین کمک به حل مناقشه مرزی تایلند و کامبوج شایسته دریافت جایزه نوبل صلح دانسته‌اند.

بسیاری از کارشناسان مستقل معتقدند که ترامپ شایسته دریافت این جایزه نیست و اعطای این جایزه به او به معنای نادیده گرفتن ارزش‌های جهانی صلح و نشانه تسلیم کمیته نوبل نروژ در برابر فشارهای سیاسی است.

چند نکته جالب

در فاصله بین سال‌های ۱۹۰۱ تا ۲۰۲۴ در مجموع ۶۲۷ جایزه به ۱۰۱۲ فرد و سازمان اهدا شده است.

مالالا یوسف‌زی ۱۷ ساله، جوان‌ترین دریافت‌کننده جایزه نوبل صلح (سال ۲۰۲۴) بوده است.

جان بی. گودناف ۹۷ ساله، پیرترین دریافت‌کننده جایزه نوبل شیمی (سال ۲۰۱۹) بوده است.

ماری کوری در سال ۱۹۰۳ برنده نوبل فیزیک و در سال ۱۹۱۱ برنده نوبل شیمی شد.

لینوس پولینگ در سال ۱۹۵۴ برنده نوبل شیمی و در سال ۱۹۶۲ برنده نوبل صلح شد.

تا سال ۲۰۲۲ آمریکا با ۴۰۳ برنده، بیشترین سهم را در کسب جوایز نوبل در اختیار دارد.

کمیته بین‌المللی صلیب سرخ تنها نهادی است که تاکنون ۳ بار (سال‌های ۱۹۱۷، ۱۹۴۴، ۱۹۶۳) برنده جایزه نوبل صلح شده است.

از ۱۹۱۴ تا ۱۹۷۲ در برخی حوزه‌ها هیچ جایزه‌ای اعطا نشد که نوبل صلح با ۱۹ سال در صدر قرار دارد. در این ۱۹ سال‌، کمیته نوبل نروژ هیچکس را شایسته دریافت این جایزه تشخیص نداده بود.