برای تأمین مالی شرکتهای کوچک و متوسط در ایران، روشهای متنوعی وجود دارد که شامل ابزارهای سنتی و نوین مالی است. روش سنتی شامل دریافت وامهایی است که شرکتها میتوانند از بانکها اخذ کنند. در سال ۱۴۰۱، بانک مرکزی دستورالعملی برای تأمین مالی بنگاههای اقتصادی کوچک و متوسط به بانکها ابلاغ کرد که هدف آن تسهیل تأمین مالی این بنگاهها بود اما روشهایی که شرکتهای کوچک و متوسط میتوانند از طریق بازار سرمایه برای تأمین مالی استفاده کنند، متنوع هستند.
یکی از روشهای رایج که اخیراً بیشتر مورد استفاده قرار گرفته، تأمین مالی جمعی است. در این روش، متقاضی تأمین مالی برای اجرای طرحهای توسعهای خود به سکوهای تأمین مالی، که به آنها عامل نیز گفته میشود، مراجعه میکند. این سکوها از طریق جمعآوری وجوه از سرمایهگذاران خرد در طرح تأمین مالی مشارکت میکنند و منابع جمعآوریشده را به طرح موردنظر اختصاص میدهند. در تأمین مالی جمعی، معمولاً مدتزمان اجرای طرح یا سررسید تأمین مالی یکساله است و متقاضی متعهد میشود سود ثابتی را بهصورت ماهانه یا در دورههای مشخص به سرمایهگذاران پرداخت کند. طرحهایی که در این حوزه تأمین مالی میشوند، به دلیل نوآورانه بودن و ریسک بالا، هزینه تأمین مالی یا سود پرداختی به سرمایهگذاران بالاتری نسبت به سایر روشها دارند. این موضوع میتواند برای بنگاههای اقتصادی کوچک که توان پرداخت این هزینهها را ندارند، محدودیت ایجاد کند. روش دیگر، مراجعه به صندوقهای جسورانه است. این صندوقها نوعی از صندوقهای سرمایهگذاری هستند که حدود ۶۰ درصد از منابع جمعآوریشده را در شرکتهای نوپا یا استارتاپهایی با پتانسیل رشد بالا سرمایهگذاری میکنند. هدف این صندوقها از یک سو تأمین مالی کسبوکارهای نوآورانه برای توسعه و تجاریسازی محصولات و خدمات و از سوی دیگر ارائه بازده متناسب به سرمایهگذارانی است که منابع خود را در این صندوقها قرار دادهاند. بنابراین، شرکتهای نوپا و استارتاپها میتوانند طرحهای خود را به این صندوقها که از سازمان بورس و اوراق بهادار مجوز دریافت کردهاند، ارائه کنند. صندوقها پس از بررسی طرحها، در صورت مناسب بودن، بخشی از منابع خود را به آنها اختصاص میدهند.
نوع دیگری از صندوقها نیز وجود دارد که به صندوقهای سرمایهگذاری خصوصی معروف هستند. این صندوقها منابع خود را به شرکتهایی اختصاص میدهند که به دلیل مشکلات مالی، در حالت نیمهتعطیل یا تعطیل قرار دارند. این صندوقها از طریق خرید بخشی از سهام این شرکتها با هدف اصلاح ساختار آنها سرمایهگذاری میکنند تا کسبوکارها بتوانند فعالیت خود را از سر بگیرند. بازه زمانی سرمایهگذاری این صندوقها معمولاً بین ۴ تا ۷ سال است که در این مدت، صندوق فرصت دارد مالکیت بهدستآمده و اصلاحات انجامشده را واگذار کند و سود حاصل را بین سرمایهگذاران تقسیم کند.
روش دیگری که از طریق بازار سرمایه قابلاستفاده است و پیشتر نیز وجود داشته، عرضه سهام شرکتهای کوچک و متوسط در بازار است. در بازار فرابورس ایران، بازاری به نام بازار نوآفرین ایجاد شده که هدف آن تأمین مالی بنگاههای کوچک، رشدی و شرکتهای دانشبنیان فعال در حوزه اقتصاد دیجیتال است. این بازار شامل دو تابلو است: تابلوی دانشبنیان و تابلوی رشد. تابلوی دانشبنیان به شرکتهایی اختصاص دارد که در حوزه اقتصاد دیجیتال فعالیت میکنند و شرایطی نظیر حداقل سرمایه ۱۰ میلیارد تومان، داشتن مجوز دانشبنیان یا عرضه حداقل ۱۰ درصد از سهام به عموم (سهام شناور) را دارا باشند.
تابلوی رشد نیز برای شرکتهای ثبتشده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار که ممکن است شرایط پذیرش در سایر تابلوها را نداشته باشند، اما حقوق صاحبان سهام آنها بین ۱۰ تا ۵۰۰ میلیارد تومان باشد، مناسب است. این شرکتها میتوانند از طریق واگذاری بخشی از سهام خود، منابع موردنیاز برای طرحها یا طرحهای توسعهای خود را تأمین کنند.
در حوزه ابزارهای مالی با درآمد ثابت یا متغیر، اوراق مالی اسلامی جدیدی وجود دارند که به آنها صکوک گفته میشود. اخیراً سازمان بورس و اوراق بهادار دستورالعملی برای تأمین مالی از طریق اوراق مرابحه کوچک و متوسط تنظیم کرده است که به شرکتها امکان میدهد با حذف برخی ارکان، هزینه تأمین مالی خود را کاهش دهند و با ساختار سریعتری منابع خود را جذب کنند. این اوراق نسبت به اوراق مرابحه معمولی که پیشتر استفاده میشد، تفاوتهایی دارند؛ از جمله امکان انتشار بهصورت عرضه خصوصی، استفاده از ضمانتنامه تعهد پرداخت بهجای ضمانت بانکی و حتی امکان انتشار بدون رکن ضامن. سررسید این اوراق حداکثر ۱۸ ماه است و سقف تأمین مالی از این طریق ۲۰۰ میلیارد تومان است. نکته مهم این است که مدیران مالی یا مدیران عامل شرکتهای کوچک و متوسط هنگام انتخاب روش تأمین مالی باید به شرایط خاص شرکت خود توجه کنند؛ از جمله اندازه شرکت، میزان نیاز مالی، توانایی پذیرش ریسک، امکان پوشش هزینههای تأمین مالی از محل درآمدها و رتبه اعتباری شرکت. این موارد از مهمترین نکاتی هستند که یک شرکت یا بنگاه هنگام تأمین مالی پروژه خود باید در نظر بگیرد و بر اساس نیاز خود، مناسبترین روش را از میان روشهای موجود انتخاب کند.
-
مهسا رادفر - معاون تامین مالی شرکت تامین سرمایه کاردان
-
شماره ۶۰۰ هفته نامه اطلاعات بورس