نمادهای بورسی که از مذاکرات سود می‌برند

علی جمالی کارشناس بازار سرمایه، در گفت‌گو با صدای بورس، با اشاره به اینکه روند مذاکرات ایران و آمریکا با محوریت رفع تحریم‌ها و حق غنی‌سازی صلح‌آمیز، تا کنون در پنج مرحله انجام شده است، گفت: مذاکرات، به یکی از متغیرهای کلیدی در تحولات اقتصادی ایران تبدیل شده و عمیق‌ترین اختلافات تاریخی دو طرف را بازتولید کرده است.

وی ادامه داد: از یک سو، ایران با اتکا به حق ذاتی خود تحت معاهده NPT، غنی‌سازی را غیرقابل مذاکره می‌داند و تنها به کاهش سطح آن به ۳.۶۷ درصد (مشابه برجام) اعلام آمادگی کرده است. و از سوی دیگر، آمریکا به رهبری ترامپ و با حضور مذاکره‌کننده‌ای مانند استیو ویتکاف، خواهان توقف کامل غنی‌سازی و برچیدن تأسیساتی مانند نطنز و فردو است. این تناقض، همراه با بی‌اعتباری ناشی از خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام در ۲۰۱۸، فضای اعتمادسازی را به شدت تضعیف کرده است.

جمالی در رابطه با تاثیر اخبار مذاکرات بر بازار سرمایه، گفت: بازار سرمایه به اخبار این مذاکرات واکنشی سریع و معنادار نشان داده است. با آغاز دور اول مذاکرات در فروردین ۱۴۰۴، شاخص کل بورس روندی صعودی در پیش گرفت و ارزش دلار در بازار آزاد از ۱۰۰ هزار به ۸۰ هزار تومان کاهش یافت. این تحول، حاکی از حساسیت سرمایه‌گذاران به گشایش‌های دیپلماتیک و انتظار رفع تحریم‌ها بود. با این حال، این آرامش شکننده است. در روزهای منتهی به تعطیلات پایان هفته، برخی سرمایه‌گذاران به دلیل ترس از اخبار منفی مذاکرات، اقدام به خروج نقدینگی کرده‌اند. این نوسانات نشان می‌دهد که بورس تهران در کوتاه‌مدت، تابعی از اخبار سیاسی خواهد بود و هرگونه بن‌بست یا پیشرفت، مستقیماً بر جریان نقدینگی تأثیر می‌گذارد.

کارشناس بازار سرمایه در رابطه با صنایعی که در صورت حصول توافق، بیشترین بهره را خواهند برد، گفت: صنایعی که وابستگی بالایی به تجارت بین‌الملل و رفع موانع مالی دارند، بیشتر از سایرین منتفع می‌شوند. صنعت نفت، گاز و پتروشیمی با سهم ۴۵ درصدی از صادرات غیرنفتی، مستقیماً از رفع تحریم‌های بانکی و بازگشت به بازارهای جهانی منتفع می‌شود. افزایش صادرات نفت به سطح پیش از تحریم‌ها (بیش از ۲ میلیون بشکه در روز) و جذب سرمایه‌گذاری خارجی در پالایشگاه‌ها و پتروپالایشی‌ها، سودآوری شرکت‌های این حوزه را متحول خواهد کرد. پیش‌بینی می‌شود نمادهایی مانند شپنا، شتران و پارس نخستین واکنش‌های مثبت را نشان دهند.

وی ادامه داد: بانک‌ها و مؤسسات مالی در صورت رفع تحریم‌های بانکی مانند پیوند دوباره به شبکه SWIFT، نقدشوندگی و توان تأمین مالی شان به شکل چشمگیری افزایش خواهد یافت. این تحول، بهبود دسترسی صنایع به منابع ارزی و کاهش هزینه‌های مالی را در پی خواهد داشت.

کارشناس بازار سرمایه افزود: صنعت فلزات اساسی مانند صادرات فولاد و محصولات معدنی که همواره تحت تأثیر محدودیت‌های تجاری آمریکا بوده‌اند، با گشایش بازارهای جهانی رونق خواهند یافت. شرکت‌های فعال در این حوزه (مانند فولاد و کچاد) از افزایش تقاضا و کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل سود خواهند برد.

جمالی ضمن اشاره به اینکه برخی از صنایع علیرغم توافق، تغییر محسوسی نخواهند کرد، گفت: صنایع دارویی و غذایی به دلیل خوداتکایی نسبی در سال‌های تحریم و حمایت‌های دولتی (مانند قیمت‌گذاری دستوری)، کمتر متأثر از رفع تحریم‌ها خواهند بود. حتی ممکن است با کاهش حمایت‌های دولتی و افزایش رقابت خارجی، تحت فشار قرار گیرند.

وی ادامه داد: صنعت خودرو و قطعه‌سازی نیز همچنان با چالش اصلی این صنعت یعنی سیاست‌های ناکارآمد و قیمت‌گذاری دستوری که پیش‌تر نیز به «کاهش حاشیه سود» و بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران منجر شده است، دست و پنجه نرم خواهد کرد. لذا توافق هسته‌ای به تنهایی قادر به حل مشکلات ساختاری مانند ضعف مدیریت یا فناوری‌های منسوخ آن نیست.

جمالی ، ضمن دسته بندی سناریوهای محتمل و چشم‌انداز بورس در خصوص مذاکرات،توافق محدود را محتمل ترین سناریو معرفی کرد و گفت: با توجه به اختلافات عمیق دو طرف، ممکن است توافقی مشابه پیشنهاد دوره ریاست جمهوری اوباما عملیاتی شود که از آن جمله می توان به این توافق ها که ایران مجاز به غنی‌سازی محدود برای مصارف پزشکی و نیروگاهی می‌شود، اما تأمین سوخت آتی از طریق کنسرسیوم منطقه‌ای انجام خواهد گرفت. اشاره کرد؛ در این صورت، رفع بخشی از تحریم‌های بانکی و نفتی محقق خواهد شد و بورس روندی مثبت اما ملایم را تجربه می‌کند.

وی با اشاره به احتمال بن‌بست و تشدید تنش‌ها گفت: در صورت شکست مذاکرات، اروپا ممکن است «مکانیسم ماشه» را فعال کند و تحریم‌های شورای امنیت بازگردند. این سناریو برای بورس خوب نیست و می تواند منجر به خروج بخشی از سرمایه ها از بورس شود.

وی ادامه داد: سناریو کم‌احتمال اما پرریسک، اقدام نظامی اسرائیل به صورت حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران با همراهی آمریکا است. در صورت تحقق این سناریو، بازار سرمایه با شوک مواجه می‌شود. هرچند گروسی، مدیرکل آژانس، هشدار داده که نابودی این تأسیسات (به‌ویژه با عمق ۸۰۰ متری) عملاً غیرممکن است.

کارشناس بازار سرمایه در رابطه با آینده مذاکرات و تاثیر آن بر بازار سرمایه ایران گفت: اقتصاد ایران و منطقه در انتظار دیپلماسی است و روند مذاکرات نه‌تنها بر شاخص‌های کلان اقتصادی، بلکه بر روان‌شناسی بازار سرمایه نیز سایه افکنده است.

وی با توجه به احتمال برقراری توافق، به سرمایه‌گذاران هشدار داد و گفت: سرمایه‌گذاران باید توجه داشته باشند که حتی در صورت توافق، بهبود پایدار بورس منوط به اصلاح سیاست‌های داخلی مانند حذف قیمت‌گذاری دستوری، شفاف‌سازی قوانین و اصلاح ساختارهای حاکمیت شرکت صنایع و شرکت های بزرگ بورسی است.

جمالی اضافه کرد: در کوتاه‌مدت، صنایع صادرات‌محور مانند انرژی و فلزات اساسی گزینه‌های جذابی خواهند بود، اما غلبه بر ریسک‌های سیاسی مستلزم اتخاذ راهبردهای پوشش ریسک و تنوع‌بخشی سبد سرمایه‌گذاری است.

کارشناس بازار سرمایه ضمن برشمردن تبعات عدم توافق، گفت: به نظر می‌رسد ایران و آمریکا به رغم اختلافات، به دلیل هزینه‌های سنگین بن‌بست (برای ایران) و خطر جنگ (برای آمریکا)، محکوم به توافق هستند. اما کیفیت این توافق است که تعیین می‌کند آیا بورس تهران به کانون جذب سرمایه‌های راکد تبدیل می‌شود یا در دام نوسانات سیاسی اسیر خواهد ماند.