صندوق توسعه ملی باید سهامدار بانک‌های توسعه‌ای شود

به گزارش صدای بورس، محمدرضا فرزین رئیس کل بانک مرکزی در پنجمین همایش صندوق توسعه ملی، اظهار کرد: یکی از موضوعات اساسی در کشور نحوه تامین مالی و بخش عمده‌ای از ناترازی‌ها ناشی از عدم تامین مالی مناسب و نبود نقشه راه مناسب در تامین مالی است.

فرزین تصریح کرد: در سال ۱۳۸۹ که صندوق توسعه ملی را ایجاد می‌کردیم، دغدغه این بود که درآمد نفت افزایش پیدا کرده بود و بحث بیماری هلندی نگرانی ایجاد می‌کرد. نباید این منابع در دولت خرج شود و تصمیم گرفته شد که صندوقی ایجاد شود که منابع ارزی برای مصرف در توسعه کشور در آن ذخیره شود. تصمیم بر این بود که منابع را از طریق صندوق توسعه ملی به بخش خصوصی برسانیم تا بتواند در کشور رشد اقتصادی و توسعه ایجاد کند.

رئیس کل بانک مرکزی عنوان کرد: متاسفانه یکسال بعد با تحریم مواجه شدیم و درآمدهای دولت و درآمد نفت هم کاهش پیدا کرد و دولت هم نتوانست به طور مناسب خود را تامین مالی کند و مجبور شد از صندوق توسعه ملی برداشت کند. به همین دلیل صندوق توسعه ملی در ابتدا از اهداف خود دور شد.

وی با اشاره به اینکه محورهای صحبت را بر موضوع هدایت اعتبار متمرکز می‌کنم، تاکید کرد: در این رابطه بحث این نیست که منابع داریم یا نداریم بلکه مسئله این است که منابع چگونه مدیریت می‌شود و هدایت اعتبار باید چگونه باشد؟ صندوق توسعه ملی در این زمینه نقش مهمی دارد. منابع باید به جاهایی که توسعه محقق می‌شود داده شود.

فرزین گفت: زمانی که بنده رئیس صندوق توسعه ملی بودم، بحث این بود که استراتژی توسعه و طرح آمایش سرزمین وجود داشته باشد که صندوق بر اساس آن سرمایه‌گذاری کند. چنین چیزی وجود نداشت. البته در آن زمان مطالعات جسته و گریخته‌ای در سازمان برنامه و بودجه انجام شد، اما نیاز به یک برنامه جامع داشتیم.

جای خالی راهبرد توسعه

رئیس کل بانک مرکزی اظهار داشت: کشور باید استراتژی توسعه صنعتی داشته باشد که محور این برنامه، هدایت اعتبار است. با این برنامه می‌توان اعتبار را به سمت برنامه‌ها و پروژه‌های توسعه‌ای هدایت کرد.

فرزین با اشاره به اینکه موضوع استراتژی صنعتی در کشورهایی مثل آلمان، ژاپن، چین و کره جنوبی وجود داشته است، گفت: زمانی که بازار کارآمد است باید مدیریت به بازار سپرده شود و نیروی بازار خودش تخصیص مناسب را انجام می‌دهد، اما در زمانی که بازار کارآمد نیست ممکن است بخش‌های مهم و زیرساختی تامین مالی نشوند. در چنین شرایطی نیاز به استراتژی صنعتی داریم.

وی افزود: ژاپن در برنامه بنگاه‌های بزرگ و صنایع صادراتی و چین صنایع بزرگ زیربنایی را هدف قرار داد. در برنامه چین، بانک‌های بزرگ این کشور که بانک‌های توسعه‌ای هستند، تامین مالی را انجام می‌دهند.

رئیس کل بانک مرکزی تصریح کرد: هدف تامین مالی در کره جنوبی، صنایع پیشرفته بود. بانک‌های بزرگ در کره‌جنوبی بانک‌های توسعه‌ای هستند که منابع را به سمت اهداف تعیین شده هدایت می‌کنند.

فرزین گفت: در ایران خوشه‌های صنعتی مختلفی در سراسر کشور داریم و باید برنامه‌ای داشته باشیم که تعیین کند نظام تامین مالی کشور باید کدام صنعت را، در کدام محل و چگونه تامین مالی کند.

رئیس کل بانک مرکزی یادآور شد: منظور از نظام تامین مالی کشور دولت، بانک‌ها، صندوق توسعه ملی و تمام نهادهای مرتبط هستند که همگی باید مبتنی بر این برنامه فعالیت کنند.

فاصله گرفتن بانک‌های توسعه‌ای از اهداف اصلی

وی افزود: در قانون برنامه هفتم دیده شد که بانک‌ها شش دسته شوند که یکی از این دسته‌ها بانک‌های توسعه‌ای هستند. در حال حاضر بانک‌های توسعه‌ای از اهداف اصلی خود فاصله گرفته‌اند. این بانک‌ها باید منابع را بر اساس استراتژی‌های صنعتی و توسعه‌ای هدایت کنند.

فرزین خاطر نشان کرد: در نظام بانکی کشور بانک‌های مختلف با فعالیت‌های مختلف توسعه‌ای، تجاری، صنعتی و … وجود دارد که هر کدام باید نقش خود را بر اساس استراتژی صنعتی ایفا کنند.

رئیس کل بانک مرکزی عنوان کرد: صندوق مادر کشور، صندوق توسعه ملی است و این صندوق باید در فرآیند توسعه نقش اصلی را ایفا کند، اما صندوق به تنهایی نمی‌تواند این کار را انجام دهد. صندوق باید اقدامات خود را از طریق بانک‌های توسعه انجام دهد.

عرضه ۲۰۰ میلیون دلار اوراق با ضمانت صندوق

وی افزود: فردا با رئیس هیأت عامل صندوق توسعه ملی جلسه‌ای را در بانک مرکزی برای عرضه ۲۰۰ میلیون دلار اوراق داریم که صندوق توسعه ملی ضامن آن می‌شود. چنین فعالیت‌هایی را می‌توان به عنوان فعالیت‌های توسعه‌ای بشمار آورد.

رئیس کل بانک مرکزی تصریح کرد: تامین مالی بانک‌های توسعه‌ای نمی‌تواند با جذب سپرده باشد. این بانک‌ها باید یا اوراق بفروشند و یا صندوق توسعه ملی آنها را تامین مالی کند.

وی با تاکید بر ضرورت تمرکز بر چند استراتژی کلان در مدیریت کشور، اظهار داشت: باید صرفا روی چند راهبرد مشخص متمرکز شویم که البته در کوتاه‌مدت هزینه‌بر است و ممکن است با مخالفت‌هایی همراه باشد، اما اگر به این جمع‌بندی رسیدیم باید با جدیت هزینه و اجرا کنیم.

صندوق، پشتوانه بانک‌های توسعه‌ای باشد

وی با اشاره به اهمیت بانک‌های توسعه‌ای در اقتصاد کشور گفت: بانک‌های توسعه‌ای فرصت‌های بسیار خوبی هستند، اما صندوق توسعه ملی باید پشتوانه این بانک‌ها باشد، در غیر این صورت بانک‌های توسعه‌ای شکل نخواهند گرفت. به عنوان مثال، بانک کشاورزی با نزدیک به ۲۰۰۰ شعبه، دیگر نمی‌تواند به عنوان یک بانک توسعه‌ای واقعی شناخته شود. چرا بانک صنعت و معدن با شعبه‌هایش تامین مالی می‌کند و چرا بانک مسکن از اهداف اصلی خود فاصله گرفته است؟ زیرا نهاد بالادستی که تامین مالی کند، وجود ندارد.

فرزین ادامه داد: تکالیفی برای بانک‌ها تعریف می‌شود، اما تامین مالی لازم صورت نمی‌گیرد. به عنوان نمونه، برای بانک ملی و بانک سپه در مجلس تکلیف تعیین می‌شود، اما افزایش سرمایه و تامین مالی آنها برعهده کیست؟ حالا بخش خصوصی سهامدار است، اما بخش عمومی باید توان تامین مالی را داشته باشد که متاسفانه این اتفاق نمی‌افتد و این موضوع باعث مشکلات فعلی شده است.

سهامداری صندوق در بانک‌های توسعه‌ای

رئیس کل بانک مرکزی تاکید کرد: یکی از اولویت‌های مهم، شکل‌گیری بانک‌های توسعه‌ای واقعی است و صندوق توسعه ملی به عنوان مهم‌ترین نهاد توسعه‌ای کشور باید سهامدار این بانک‌ها شود. من بارها این موضوع را با مسئولان کشور از جمله رئیس صندوق توسعه ملی مطرح کرده‌ام. بانک صنعت و معدن با بدهی زیاد به صندوق و عدم افزایش سرمایه از سوی دولت، در وضعیت نامناسبی قرار دارد. راهکار این است که یا دولت سهام خود را بفروشد و بخش خصوصی وارد شود یا نهاد توسعه‌ای تامین مالی آن را بر عهده بگیرد.

وی افزود: معتقدم صندوق توسعه ملی باید سهامدار بانک کشاورزی و بانک مسکن شود، به جای اینکه فقط تسهیلات پرداخت کند. از طریق سهامداری، تامین مالی واقعی انجام می‌شود. باید بانک کشاورزی ۵۰ میلیارد دلاری، بانک صنعت و معدن ۱۰۰ میلیارد دلاری و بانک مسکن ۵۰ میلیارد دلاری در کشور داشته باشیم تا اهداف توسعه‌ای محقق شود. در غیر این صورت، بانک‌هایی که سرمایه و منابع کافی ندارند نمی‌توانند نقش توسعه‌ای ایفا کنند. نهادهای مالی توسعه‌ای باید توسط صندوق توسعه ملی تامین مالی شوند.

ضرورت بازنگری در اساسنامه صندوق

فرزین گفت: صندوق توسعه ملی در سال ۱۳۸۹ با یک ضرورت دیگر ایجاد شد که آن جریان امروزه دیگر تغییر کرده است. یک زمانی مشکل دولت این بود که به دلیل درآمد زیاد نفتی با مشکل بیماری هلندی روبه‌رو است، اما اکنون کشور با ضعف تامین مالی مواجه است و نهادهای مالی نیز با مشکل روبه‌رو هستند. به همین دلیل معتقدم اساسنامه صندوق باید با چارچوبی جدید و متناسب با ضرورت‌های امروز کشور بازنگری شود و تغییر کند.

او تصریح کرد: صرفاً با اصلاحات جزئی و وصله‌پینه کردن نمی‌توان مشکلات را حل کرد. ضرورت‌های امروز کشور مشخص است وما رودر بایستی نداریم؛ نمی‌توانیم بگوئیم ۴۶ درصد درآمد نفت را بدهید به صندوق و بعد دولت نیز نمی‌تواند تامین مالی کند و مدام دستش در جیب بانک مرکزی و صندوق توسعه ملی است. دولت باید از ابتدای سال فرایند تامین مالی را به صورت شفاف تعریف کند.

چالش های هدایت اعتبار

رئیس کل بانک مرکزی عنوان کرد: از دیگر چالش‌های هدایت اعتبار ضعف در سیستم اعتبارسنجی است، همچنین در رتبه‌بندی بنگاه‌ها و هم در اعتباری که به اشخاص می‌دهیم مشکل داریم، به همین دلیل گاهی شرکتی را تامین مالی می‌کنیم که نباید تامین مالی می‌کردیم، زیرا رتبه‌بندی را بررسی نکردیم و یا شرکت‌هایی را باید تامین مالی می‌کردیم، اما این کار را انجام ندادیم. در نتیجه برنامه داریم در قانون تامین مالی این مشکلات رفع شود؛ بنابراین شرکت‌ها باید برای تامین مالی رتبه‌بندی داشته باشند.

وی افزود: از دیگر مسائل، مداخلات غیر کارشناسی و دستوری است، به طوری که اگرچه اهداف عدالت طلبانه‌ای وجود دارد، اما مجبور می‌شویم تامین مالی‌هایی انجام دهید که ناترازی‌ها را تشدید می‌کند.

فرزین گفت: مسئله دیگر فقدان نظام انگیزشی مناسب است. باید نظام انگیزشی را به سمتی ببریم تا پروژه‌های توسعه‌ای تامین مالی شوند؛ بنابراین تنها با ترغیب اخلاقی نمی‌توان کارها را پیش برد و یا با دستور برنامه‌ها پیش نمی‌رود.

رئیس کل بانک مرکزی ابراز داشت: سازکار بازار باید به گونه‌ای طراحی شود تا فرایند تامین مالی تقویت شود، تحقق بخشی از این موضوع به نرخ سود باز می‌گردد، زیرا سال‌ها دولت یارانه سود تسهیلات پرداخت می‌کرد و امروز یارانه سود تسهیلات حذف شده است؛ بنابراین باید در بودجه سالیانه، یارانه سود تسهیلات گنجانده شود. به عنوان نمونه نمی‌توان بخش کشاورزی را مانند بخش صنعت تامین مالی کرد، بلکه بخش کشاورزی را باید با نرخ‌های ارزان‌تر تامین مالی کرد.

راهکار یارانه برای سود تسهیلات

وی خاطر نشان کرد: اگر دولت تصمیم به اهداف توسعه‌ای در بودجه عمرانی دارد، خیلی از پروژه‌ها را می‌تواند از طریق یارانه سود تسهیلات انجام دهد. یعنی از طرق سود هم می‌توانیم هدایت اعتبار انجام دهیم تا نظام انگیزشی مناسب را ایجاد کنیم.

رئیس کل بانک مرکزی عنوان کرد: مسئله بعدی تورم مزمن و بی‌ثباتی است که سال هاست با آن مواجه هستیم. در چرخه تامین مالی نامناسب و تورم گیر کرده‌ایم. باید از این چرخه خارج شویم، زیرا این چرخه یکی از مشکلات جدی ما است.

فرزین تاکید کرد: مسئله پایانی، اولویت بندی طرح‌ها و پروژه‌ها است. زیرا رتبه‌بندی پروژه‌ها بر اساس آینده نگری و پیش بینی است و به دلیل این که محیط با ثبات اقتصادی نداریم، گاهی اولویت‌ها جابه جا می‌شوند.

منبع: ایبنا