لایحه حذف چهار صفر در نوبت بررسی مجلس

به گزارش صدای بورس، هفته گذشته در جریان سی و دومین همایش سالانه سیاست‌های پولی و ارزی بانک مرکزی، محمدرضا فرزین رئیس کل بانک مرکزی در تشریح اهداف و سیاست‌های پولی سال جاری بانک مرکزی، اصلاح نظام پولی کشور را هدف‌گذاری کرد و بر برنامه سیاست‌گذار پولی (بانک مرکزی) برای حذف چهار صفر از پول ملی تاکید کرد و آن را یکی از اهداف بانک مرکزی برای سال ۱۴۰۴ برشمرد.

به گفته فرزین، تصویر ریال ایران تصویر مناسب و صحیحی در اقتصاد جهانی نیست، اجرای این سیاست با توجه به تجربیات موفق جهانی و در زمان مناسب می‌تواند به بهبود تصویر ریال کمک کند که امری ضروری است و به همین منظور سیاست حذف صفر از پول ملی در دستور کار بانک مرکزی قرار دارد.

البته این ایده به شکل جدی به سال ۱۳۹۸ باز می‌گردد که در آن دولت دوازدهم لایحه پیشنهادی بانک مرکزی برای حذف چهار صفر از پول ملی و تبدیل واحد ریال به واحد تومان را در هیات وزیران بررسی و به تصویب رساند تا وارد مرحله بعدی تصویب یعنی مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان شود و در اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۹ در مجلس شورای اسلامی تصویب شد تا دولت طی سه سال آتی شرایط تغییر واحد پول ملی از ریال به تومان را فراهم کند.

در روزهای اخیر نیز، پس از مطرح شدن موضوع پیگیری حذف چهار صفر از پول ملی از سوی رئیس کل بانک برای سال جاری، سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس از در نوبت بررسی قرار گرفتن لایحه پیشنهادی حذف چهار صفر از پول ملی خبر داد و گفت: لایحه پیشنهادی حذف چهار صفر از پول ملی در نوبت بررسی کمیسیون اقتصادی قرار دارد و بدیهی است کمیسیون پس از بررسی کارشناسی با حضور مسئولان ذی ربط نظر نهایی خود را ارائه خواهد کرد.

ابعداد پیرامونی حذف صفر از پول‌های ملی

به صورت کلی و در سطح کلان اقتصادی به ویژه سیاست‌های پولی، معمولا زمانی که تورم بلندمدت در یک کشور موجب برجای ماندن حجم بالایی از اسکناس و مسکوک کم ارزش (نسبت به گذشته) شود، بی شک، نتایج بسیاری از جمله آثار روانی بر افکار عمومی بر جای می‌گذارد. بنابراین در این شرایط برخی کشورها ناچار به اجرای برنامه اصلاحات پولی به روش‌های مختلف می‌شوند.

این اصلاحات معمولا با سه روش، «تغییر نام واحد پول کشور»، «حذف چند صفر از واحد پول» و «ترکیبی از هر دو روش» صورت میگیرد که هر یک از این روش‌ها، خود البته نیازمند پیاده‌سازی بسته سیاستی جامعی است که علاوه بر کنترل تورم، باید بستر فکری جامعه برای پذیرش شرایط جدید را نیز فراهم کند.

برخی معتقداند که حذف چند صفر از پول ملی کشوری که در شرایط تورمی طولانی مدت قرار داشته فوایدی از جمله، کاهش میزان توهم پولی، افزایش اعتماد عمومی نسبت به پول ملی، کاهش تورم، افزایش کارایی در جریان گردش نقدینگی، تسهیل در تسویه مبادلات و برخی موارد دیگر را در پی دارد که خود، زمینه تعدیل انتظارات تورمی در آن کشور را فراهم می‌کند.

برای مثال چندی پیش، طهماسب مظاهری رئیس کل اسبق بانک مرکزی، در این رابطه گفته بود که با حذف صفر از پول ملی در مبادلات ایران با کشورهای دیگر، وقتی نسبت پول‌ها سنجیده می‌شود اختلاف زیادی وجود نخواهد داشت و این مسئله از نظر روانی اثرگذار است. کشوری که تورم دارد باید هر چند وقت یک بار اصلاح پولی انجام دهد و واحد پول خود را افزایش دهد و صفرهای کمتر بگذارد.

وی ایده حذف چهار صفر در دوران ریاست خود بر بانک مرکزی را معقول دانست و گفت: اگر آن زمان این اقدام را انجام می‌دادیم، نتایج مثبت می‌توانست داشته باشد و حتی ایران‌چک ۵۰ هزار تومانی را چاپ کردیم که عدد ۵۰ آن درشت بود اما صفرهای آن را کمرنگ و کوچک قرار دادیم.

البته به نظر می‌رسد که در سال‌های اخیر، بانک مرکزی اقداماتی برا فرهنگ سازی این موضوع انجام داده بود که نمونه آن را می‌توان در نمایش پول‌های جدید چاپ شده با واحد تومان (در کنار نمایش با واحد ریال)، مشاهده کرد. برای مثال در ایران چک‌های ۵۰، ۱۰۰ و ۲۰۰ هزار تومانی در کنار آنکه اعدادی از جمله ۵۰۰ هزار ریال، یک میلیون ریال و دو میلیون ریال، نوشته شده است، اعداد ۵۰، ۱۰۰ و ۲۰۰ نیز نوشته شده است که می‌تواند در راستای همین موضوع باشد.

تجربه چند کشور در حدف صفر و تغییر پول ملی

در سطح جهانی بسیاری از کشورهای جهان در بازه‌های زمانی مختلفی اقدام به حذف صفر از پول ملی کردند. برای مثال، آلمان در سال ۱۹۲۳ و در دوران ابرتورم شدید (پس از جنگ جهانی اول) ۱۲ صفر از واحد پول ملی خود حذف کرد

در سال ۱۹۹۴ نیز، برزیل پول جدیدی به نام رئال معرفی کرد که جایگزین کروزرو رئال شد. این کشور در سال‌های ۱۹۸۶ و ۱۹۸۹، مجموعا شش صفر را از چهره پول ملی خود حذف کرد و از آنجایی که این کار افاقه نکرد در سال ۱۹۹۳ نیز اقدام به حذف سه صفر دیگر از پول ملی خود کرده بود.

این کشور، رکورددار اجرای سیاست حذف صفر است که در شش مرحله ۱۸ صفر را از واحد پول ملی خود حذف کرد. پس از برزیل، یوگسلاوی سابق پنج بار و آرژانتین چهار مرحله از صفرهای اسکناس خود حذف کردند.

فرانسه نیز در سال ۱۹۶۰ دو صفر از واحد پولی خود حذف کرد و «فرانک جدید» را بجای «فرانک» معرفی شد. در همان سال‌ها نیز، هلند چهار صفر از پول ملی خود حذف کرده بود. ترکیه نیز در سال ۲۰۰۵ریال پس از تجربه تورم بالا شش صفر را از واحد پول خود (لیر) حذف کرد.

در طرف مقابل، ونزوئلا و زیمبابوه نیز اقدام به حذف صفر از پول ملی خود کرده بودند که با مدیریت ضعیف اقتصادی، بی‌ثباتی سیاسی و عوامل خارجی مانند کاهش قیمت نفت، اصلاحات آن‌ها ناکام ماند. زیمباوه تا امروز ۱۰ صفر از پول ملی خود حذف کرده است.

در مجموع و به عقیده صاحبنظران، حذف صفر از پول ملی پس از تجربه شرایط تورمی بلند مدت، باید در شرایطی محقق شود که سایر سیاستهای پولی به صورت همزمان و همراستا با حذف صفر، اجرایی شود.

برای مثال، به عقیده بسیار از اقتصاددان‌ها، تا زمانی که کشورهای دارای تورم نتوانسته‌اند نقدینگی را به حوزه‌های مولد منتقل کنند، ممکن است حذف صفر پیامدهای منفی به همراه داشته باشد. به عبارت دیگر، یکی از مهمترین مولفه های تحقق مناسب حذف صفر از پول ملی، کنترل مناسب نقدینگی براساس وضعیت اقتصادی آن کشور است.

منبع: ایسنا