افزایش ساعت معاملاتی

به نظر می‌رسد که ریاست سازمان بورس را می‌توان به کدخدای بازار سرمایه تشبیه کرد. کار آن باید تسهیل و هماهنگی ارتباط بین نهادهای مالی و فعالان بازار سرمایه باشد. این امر به این صورت است که با برگزاری جلسات و شنیدن نظرات ذی‌نفعان مختلف سعی کند قوانینی را که در واحدهای مختلف سازمان بورس تدوین و تصویب می‌شوند، به نحوی تنظیم کند که نتیجه آن سرعت عمل در ارائه ابزارهای جدید به بازار سرمایه و کوتاه شدن فرایندهای صدور انواع مجوزها باشد.
همچنین در یک سال اخیر پیشرفت‌های قابل توجهی در زمینه ابزارهای مالی و حتی نهادهای مالی داشته‌ایم. واقعاً هر کسی که بازار سرمایه را با ۵، ۱۰ یا ۲۰ سال قبل مقایسه کند، به وضوح می‌تواند تشخیص دهد که ما از نظر ابزارسازی و نها دسازی، بازار متنوع‌تری را برای سرمایه‌گذاری ایجاد کرده‌ایم. اکنون شاید باید در زمینه‌هایی که کمتر به آنها پرداخته شده، کارهای جدیدی انجام دهیم. به طور مشخص در حال حاضر رقبای زیادی داریم که در اطراف بازار سرمایه فعال‌اند، از جمله پلتفرم‌های طلا، پلتفرم‌های رمز ارز و حتی سیستم بانکی که عمدتاً به سمت فعالیت‌های ۲۴ ساعته (هفت بیست و چهار) حرکت کرده‌اند. اکنون تقریباً همه مردم می‌توانند هر نقل و انتقال بانکی یا فعالیت بانکی دیگری را در تمام ساعات شبانه‌ روز و حتی روزهای تعطیل انجام دهند، بنابراین دیگر فعالیت‌های بانکی محدود به ساعت‌های اداری و کاری بانک‌ها نیست. همینطور در زمینه معاملات طلا و رمز ارزها نیز پلتفرم‌های خارجی که پیش از این به صورت ۲۴ ساعته فعالیت می‌کردند، اکنون پلتفرم‌های ایرانی هم خدمات خود را به صورت هفت بیست و چهار ارائه می‌دهند.
به نظر می‌رسد که هم بورس و فرابورس، هم بورس‌های چهارگانه و هم نهادهای مالی مانند کارگزاران و صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توانند به تدریج وارد فضای گسترش ساعت معاملاتی شوند. البته از دو منظر می‌توان به این موضوع نگاه کرد. یکی اینکه ساعات معاملاتی فعلی برای کلیه ابزارهای مالی به تدریج افزایش یابد که این فعالیت را می‌توان در زمینه معاملات صندوق‌های طلا مشاهده کرد. به‌ طوری‌که ساعات معاملاتی آنها افزایش یافته و تا ساعت ۶ بعد از ظهر ادامه دارد. از منظر دیگر این امکان وجود دارد که بعضی از ابزارها را انتخاب کنیم و آنها را یکباره وارد فضای هفت بیست و چهار کنیم. به عنوان مثال صندوق‌های سرمایه‌گذاری، به ‌ویژه صندوق‌های درآمد ثابت و صندوق‌های طلا که تقریباً وابستگی کمی به سایر ابزارهای مالی دارند و با متغیرهای مستقل از بازار سرمایه کار می‌کنند، می‌توانند به راحتی به صورت هفت بیست و چهار فعالیت کنند. حتی معتقدم که صندوق‌های سهام و خود سهام هم می‌توانند به صورت هفت بیست و چهار فعالیت داشته باشند. پلتفرم‌هایی باید برای این موضوع ایجاد یا توسعه یابند یا اگر پلتفرم‌هایی تحت نظارت سازمان وجود دارند، باید به فعالیت خود نظم و نظام داده شود تا این امکان برای سرمایه‌گذاران فراهم شود.
اگر ساعت معاملاتی افزایش یابد، تعداد بیشتری از افراد می‌توانند از این امکان استفاده کنند. بنابراین یکی از وظایف رئیس سازمان می‌تواند این باشد که در حوزه توسعه ساعات معاملاتی به ابزارهایی که تا کنون ایجاد شده‌اند، کمک کند. همچنین باید به شرکت‌ها، نهادها و پلتفرم‌هایی که خارج از بازار هستند، کمک کند تا این‌ها با مقرراتی که در چارچوب نظام‌نامه و انضباط بازار سرمایه قرار دارند، وارد چرخه فعالیت‌های بورسی و نهادهای مالی سرمایه‌گذاری شوند.
نکته دیگر این است که گاهی اوقات بین نهادهای مالی و حتی بین ذی‌نفعان بازار سرمایه مانند ناشران، شرکت‌های سرمایه‌گذاری و حتی سرمایه‌گذاران اختلاف‌هایی به وجود می‌آید که سازوکارهای موجود در بازار سرمایه از جمله کمیته‌های سازش کانون‌ها یا هیات داوری، به طور کامل و شایسته نمی‌توانند به این موضوعات رسیدگی کنند. در بسیاری از موارد این احکام مورد اعتراض ذی‌نفعان قرار می‌گیرند. یکی از کارهای خوبی که می‌تواند انجام شود، تشکیل هیات‌ها یا کمیته‌هایی از فعالان و پیشکسوتان بازار سرمایه در حوزه‌های مختلف، از جمله کارگزاری، مدیریت دارایی، سبدگردان‌ها، تأمین سرمایه‌ها و حتی اشخاص حقیقی پیشکسوت و قدیمی است که سوابق شفافی در زمینه صحت و سلامت فعالیت‌های تجاری و سرمایه‌گذاری خود دارند. این افراد می‌توانند در قالب کمیته‌هایی به سازمان کمک کنند تا در موارد اختلافی بین ارکان مختلف سازمان بورس در بخش‌های مختلف نظارتی سازمانی یا حتی بورس‌ها و سایر فعالین بازار، به صورت شایسته‌ای تصمیم گیری کنند. این فرایند تقریباً مشابه چیزی است که در دنیای پیشرفته تحت عنوان هیات منصفه در دادگاه‌های کشورهای خارجی داریم. در واقع برای برخی مسائل که تشخیص حق در آن‌ها ساده نیست یا سابقه‌ای از آن‌ها در گذشته وجود ندارد، تجربه پیشکسوتان بازار و فعالانی که مدت طولانی‌تری در آن حوزه کار کرده‌اند، می‌تواند به تصمیم‌ گیرنده و قاضی کمک کند تا حکم دقیق‌تری صادر کنند و از این طریق مسئولیتی از دوش نهاد تصمیم‌ گیر یا قاضی برداشته می‌شود، زیرا در این صورت آن‌ها فقط تصمیمات را ابلاغ کرده و اقدامات بعدی را روی آن انجام می‌دهند.

• علیرضا توکلی کاشی - کارشناس بازار سرمایه

• شماره ۵۸۶ هفته نامه اطلاعات بورس