ابزارهای معاملاتی شاخص‌های کالایی انرژی 

باتوجه به اینکه شاخص‌های کالایی فرمول‌های ریاضی هستند، بنابراین نمی‌توانند به طور مستقیم مورد معامله قرار گیرند. شاخص‌های کالای انرژی در دنیا عمدتا با استفاده از سه ابزار مالی، قابل معامله هستند که عبارتند از: صندوق‌های قابل‌معامله در بورس (ETF)، اوراق قرضه قابل‌معامله در بورس (ETN) و سوآپ‌های شاخص کالایی.
صندوق‌های قابل‌معامله در بورس می‌توانند به بازتولید یک شاخص انرژی بپردازند. این شاخص نشانگر گروه خاصی از دارایی‌های انرژی است. درواقع این صندوق‌ها به خرید آن دسته از قراردادهای آتی می‌پردازند که دارایی پایه آنها کالاهای مختلفی است که در تعریف شاخص به کار می‌روند. همچنین نسبت هریک از قراردادها در صندوق بر اساس نسبت کالا در تعریف شاخص معین می‌شود. به طور مثال صندوق‌های قابل معامله در بورس در دنیا وجود دارند که به بازتولید تغییر قیمت قراردادهای آتی نفت خام، گاز طبیعی، زغال سنگ و سایر کالاهای انرژی می‌پردازند. سرمایه‌گذاران ممکن است ترجیح دهند به جای خرید اوراق بهادار انرژی به صورت جداگانه، اقدام به خرید این بسته باارزش از اوراق بهادار کنند.
برخلاف ETF ها، ETN ها صندوقی ایجاد نمی‌کنند که نشانگر یک شاخص باشد. این اوراق مانند اوراق قرضه بوده و دارای سررسید، پشتوانه ناشر، معافیت مالیاتی و بدون کوپن بوده و در سررسید بر اساس یک شاخص انرژی بازده آنها محاسبه می‌شود. به طور مثال خریدار ETN نفت خام در سررسید بازدهی مبتنی بر یک شاخص قرارداد آتی نفت خام یا خود قرارداد آتی نفت خام دریافت خواهد کرد.
سواپ معاوضه وجه نقد بین دو طرف معامله است که معمولا یک طرف مقدار ثابتی را به طور منظم و برای دوره معینی به طرف مقابل پرداخت می‌کند در حالی که طرف مقابل مقدار شناوری را طی همین دوره به طرف اول پرداخت می‌کند. درخصوص سواپ شاخص کالایی، سرمایه‌گذار در تاریخ‌های مشخصی در آینده مقدار ثابت یا شناوری را بر اساس یک بازده اسمی در مقابل بازده حاصل از یک شاخص کالایی پرداخت خواهد کرد.
در حال حاضر نهادهای مالی باتوجه به قوانین و مقررات موجود می‌توانند صندوق‌های قابل‌معامله کالایی در بورس انرژی ایران راه‌اندازی کنند. در صورتی که این صندوق‌ها بخشی از دارایی‌های خود را به قراردادهای آتی انرژی اختصاص دهند، امکان سرمایه‌گذاری کم‌ریسکتر را برای سرمایه‌گذاران علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در آتی انرژی فراهم می‌کنند.

• فریده سعادتی - مدیر عملیات بازار مشتقه بورس انرژی

• شماره ۵۸۶ هفته نامه اطلاعات بورس