صنعت دارو یکی از صنایع استراتژیک هر کشور به شمار می‌آید که می‌تواند در سلامت افراد جامعه نقش به‌سزایی ایفا کند. در پی اعمال تحریم‌ها علیه کشورمان، از جمله صنایعی که تحت فشار قرار گرفت، صنعت دارو بود؛ این درحالی است که هر از گاهی در رسانه‌ها خبرهایی مبنی بر وجود بحران در صنعت دارویی و یا شایعاتی در فضای مجازی مبنی بر کمبود دارو به گوشمان می‌رسد که شاید در این برهه زمانی بیشتر به تنش‌ها دامن می‌زند.
اما دراین میان مدیر عامل یکی از شرکت‌های داروسازی کشور معتقد است که هر چند تحریم‌ها شرایط را دشوار کرده، اما در عین حال می‌تواند یک فرصت جهت خود باوری و افزایش توانمندی شرکت‌های دارویی باشد. نام این شرکت داروسازی، اکسیر است که از بزرگ‌ترین شرکت‌های دارویی کشور و از جمله شرکت‌های پذیرفته شده در بورس هم به شمار می‌آید. این مجموعه چندین کارخانه تولیدی دارد که از جمله تولیدات دارویی مهمش می‌توان به انسولین، کاپتوپریل، هورمون رشد و متادون اشاره کرد.
برای آگاهی از شرایط تولید دارویی و همچنین چشم‌انداز شرکت مذکور، پای صحبت محسن کردی، مدیرعامل شرکت داروسازی اکسیر نشستیم.
با توجه به اعمال تحریم‌ها، تولیدات شرکت اکسیر درچه شرایطی قرار دارد؟
با توجه به تحریم‌ها شرایط به صورت کلی سخت‌تر شده و در فضای کنونی، صنعت دارویی از صنایع تحت فشار است. از طرفی چون مسائل انتقال ارز به شیوه سیستماتیک و مکانیزه انجام می‌شود، ازاین رو در زمینه ارتباط بانکی و واردات مواد اولیه هم با مشکلاتی روبه‌رو هستیم. البته همکاران ما در اکسیر شبانه روزی در تلاشند تا تولید دارو به خوبی انجام شود به طوری که همانند 15 سالی که در این شرکت کار کرده‌ام، شرکت همچنان به تولید ادامه می‌دهد ودارای رشد متوازنی در همه زمینه‌ها هستیم، یعنی همراه با سودآوری، کیفیت هم مدنظر است به طوری که با توجه به شاخص‌های نقدینگی برای سه ماه سوم هم سودآوری خوبی داشته‌ایم در عین حال که برای سال آینده هم همین روند را ادامه خواهد داد.
روند میزان تخفیف فروش محصولات که درقالب تخفیف نقدی- کالایی، حق العمل کمیسیون فروش و یا دادن جوایز است، به چه صورت انجام می‌گیرد؟
با توجه به شرایطی که داریم تخفیفات بسیار کم شده است مگر روی برخی داروها؛ از سویی جوایز هم به سمت صفر میل کرده است مگر برای محصولات خاص که به صورت رقابتی انجام شود. اما در مجموع این موارد بسیار کم شده است و در خصوص حق العمل کمیسیون هم رقمی کمتر از 2درصد اعمال می‌شود.
با توجه به فروش بالای برخی داروها مثل انسولین، آیا تخفیفی برای این نوع داروها درنظر گرفته اید؟ تولید این دارو در چه شرایطی قرار دارد؟
با توجه به اینکه 98 درصد بازار انسولین کشور در اختیار اکسیر است ودر عین حال رقیبی هم برای آن نیست، از این‌رو تخفیف هم نداریم. چراکه مردم سال‌ها (حدود 20 سال) است این دارو را مصرف می‌کنند و به آن اعتماد دارند. از طرفی از لحاظ تولید هم تاکنون حتی یک ساعت هم نشده که کشور با کمبود انسولین روبه‌رو شود. در 10 ماهه اخیر با اعمال تحریم‌ها با اینکه مواداولیه انسولین را وارد می‌کنیم اما فرمولاسیون وتولید نهایی با هیچ‌گونه مشکلی انجام می‌شود و تولید به خوبی همچنان ادامه دارد.
وضعیت تولید برای سایر داروهای اکسیر چگونه است؟
ما داروها را اولویت بندی می‌کنیم محصولات استراتژیک‌مان را روزانه رصد می‌کنیم به طوری که بدون وقفه تولید می‌شوند. با داشتن 180 پروانه محصول تولیدی تولید را سرپا نگه داشته‌ایم. هر چند در این شرایط کنونی بسیار سخت است اما در تلاشیم که خط تولید همچنان کارکند. همچنین ما به کیفیت بسیار اهمیت می‌دهیم به طوری‌که از افراد متخصص در این کار بهره می‌بریم ودر نتیجه هزینه کیفیت اکسیر بالاست. برای نمونه حدود صد نفر از افراد متخصص در بخش‌های کیفیت مشغول به‌کار هستند.
برای افزایش نرخ محصولات برای سال آینده چه پیش‌بینی دارید؟
با توجه به مواد اولیه وارداتی و اقلام بسته‌بندی دارو که براساس نرخ دلار باید سنحیده شود؛ هر ماه قیمت تمام شده را مورد بررسی قرار می‌دهیم و میزان سود و زیان محصول را محاسبه می‌کنیم.
با توجه به واردات که با ارز 4200 تومان انجام می‌شود، افزایش دلار روی قیمت دارو چه تاثیری دارد؟
باید اشاره کنم دارو شامل مواد اولیه وارداتی و داخلی و اقلام بسته‌بندی از نوع وارداتی و داخلی می‌شود؛ از طرفی ارز 4200 تومانی برای واردات به مواد اولیه دارویی تعلق می‌گیرد، درحالی که برای اقلام بسته‌بندی ارز آزاد محاسبه می‌شود. برای مثال انسولین سهم بیشترش ماده اولیه وارداتی است که با 4200 ارز وارد می‌شود به‌طوری که قیمت همان قیمت اول سال است. اما دربرخی قرص‌ها که با ماده اولیه داخلی تولید می‌شوند و سهم بیشترشان اقلام بسته‌بندی است که از خارج باید وارد شود ارز آزاد تعلق می‌گیرد و قیمت‌ها را به شدت افزایش داده است، برای نمونه باید اشاره کنم قیمت جعبه چاپی قرص 3 تا 4برابر شده است. از این‌رو قیمت دارو به مواد جانبی و اقلام بسته‌بندی بسیار وابسته است. از طرفی اقلام بسته‌بندی قیمت‌شان پایین نیامده است با همان ارز آزاد محاسبه می‌شود. همچنین سهم اقلام بسته‌بندی در قیمت تمام شده محصولات اکسیرحدود 35 درصد است.
اگر ارز افزایش یابد، آیا باید منتظر رشد قیمت‌ها هم باشیم؟
با توجه به اینکه چرخه تولید دارو کشور باید بچرخد از طرفی میان هزینه‌ها و قیمت دارو منطق باید وجود داشته باشد. از طرفی امیدواریم با افزایش هزینه مواجه نشویم چراکه این افزایش هم به تولید کننده و هم به مردم فشار می‌آورد واین مساله خوشایند هیچکدام نیست. از این‌رو افزایش قیمت منطقی باید باشد و اگر با افزایش مواد اولیه و مواد بسته‌بندی مواجه نشویم با همین روند جلو می‌رویم.
با توجه به این که گفته شد قرار است 500 میلیون دلار از صندوق توسعه ملی به صنعت دارو تعلق گیرد، این مسئله در چه وضعیتی است؟
این مساله دو سه ماهی است که مطرح شده و دستور مقام معظم رهبری است اما تاکنون اکسیر مبلغی دریافت نکرده است. از طرفی صنعت دارو به شدت به نقدینگی نیاز دارد و زمان برای این صنعت از مسائل مهم است. البته با وجود این مسائل و کمبود نقدینگی، تهمیداتی اندیشیده‌ایم و مواد را خودمان خریداری می‌کنیم تا بتوانیم به تولید ادامه دهیم.
با توجه به اخباری مبنی بر طلب داشتن شرکت‌های دارویی، اکسیر در چه شرایطی قرار دارد؟
از پخش‌ها طلب داریم که عمدتا دولتی و مراکز معتبری هستند، چراکه ما اصولا با پخش‌های ضعیف کار نمی‌کنیم. البته با رایزنی‌هایی که انجام می‌دهیم در تلاشیم تا این میزان طلب را کم کنیم.
درباره دفتر تهران توضیح دهید، همچنین نقدینگی حاصل از فروش دفترتهران در چه راستایی هزینه می‌شود؟
فروش دفتر مرکزی در راستای چابک سازی و متمرکز کردن فعالیت شرکت صورت گرفته است. به طوری که در همین راستا نیروهای انسانی که هم پوشانی داشته‌اند، ادغام و متمرکز شده وهزینه‌ها کاهش یافته است. به طوری که درحال حاضر درصد زیادی از فعالیت در کارخانه بروجرد انجام می‌شود. همچنین فروش دفترمرکزی به سرمایه در گردش شرکت کمک می‌کند، به طوری‌که در این چند ماه شتاب خوبی در سیستم کار ایجاد شده است.
به نظر می‌رسد مواد اولیه نسبت به 6 ماهه قبل کاهش یافته، آیا این به خاطر مسائل مربوط به ارز و واردات مواد اولیه بوده است؟
به نظر بنده و با توجه به تجربه‌ای که دارم، میزان مواد اولیه تعیین کننده نیست؛ چراکه باید دید این مواد اولیه در راستای تولید چه محصولاتی هستند و آیا این داروها تا چه میزان در تولید داروهای استراتژیک شرکت کاربرد دارند. شرکت ما براساس برنامه هدفمندسازی که روی محصولات استراتژیک انجام می‌دهد، تاکنون هیچ وقفه‌ای در تولید 10 محصول استراتژیک نداشته است. از لحاظ مواد اولیه و اقلام بسته‌بندی متناسب بوده است. همینطور باید اشاره کنم بالابودن مواد می‌تواند یک ضعف باشد، چراکه باید دپو هدفمند صورت گیرد و خرید به موقع باشد. با در نظر گرفتن این مسائل و اینکه مواد از چه کیفیتی برخوردار باشد، درحال حاضر اکسیر شرایط مناسبی دارد.
صادرات محصولات دارویی در چه شرایطی است؟ محصولا ت‌تان را به کدام کشورها صادر می‌کنید؟
هرچند از تیر تا مهر ماه با توجه به عدم شفافیت در دستورالعمل‌های بانک مرکزی درباره اینکه پول ارز را از چه طریق وارد کشورکنیم با مشکل روبه‌رو بودیم؛ اما با شفاف شدن این دستورالعمل، مشکل برطرف شد. با توجه به اینکه شرکت در 6 سال به عنوان صادرکننده نمونه کشور برگزیده شده است، از این رو صادرات ما به کشورهای همچون اوکراین، سوریه، فیلپیین، اوگاندا و برای سال آینده ویتنام است. البته همانطور که می‌دانید اوکراین استاندارد جی.ام.پی(1) اروپا را دارد و برای ثبت محصول باید شرکت‌ها این استاندارد را از کشور مقصد اخذ کنند و اکسیر تنها شرکتی است که در این زمینه این استاندارد را کسب کرده است. از طرفی انتظار داریم که این مقصد صادراتی یعنی اوکراین دروازه ورود ما به اروپای شرقی شود. البته در بحث صادرات، وزارت بهداشت زمانی مجوز می‌دهد که از نظر تأمین دارو در کشور مشکلی نباشد.
وضعیت سال آینده شرکت‌های دارویی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
باید عملکرد شرکت‌ها دربرابر افزایش نرخ ارزرا بینیم شرکت‌هایی که برنامه متناسبی دارند می‌توانند سال آینده روند خوبی داشته باشند از طرفی بحث گردش موجودی و تصمیم گیری روی نقدینگی از جمله مسائل حیاتی است. هرچند سال آینده با وجود تحریم‌ها، سال دشواری است اما شرکت‌هایی که خودشان را با توجه به این فضا آماده کرده‌اند، می‌توانند عملکردخوبی داشته باشند شاید رشد چشمگیری نداشته باشند.
چه پروژه‌هایی توسعه ای در دستور کار دارید؟
پروژه اصلاح جی.ام.پی در بخش جامدات داریم و پروژه توسعه‌ای داریم که هنوز مصوب نشده است. در عین حال باتوجه به فضای کنونی نمی‌توان پیش‌بینی بلند مدتی داشت از این رو پیش‌بینی ما برای 3 تا 6 ماه
آینده است.
تنوع تولید محصولات شرکت در چه زمینه‌های است؟
با توجه به اینکه چهار کارخانه داریم، از این رو تقریبا تمام اشکال دارویی را تولید می‌کنیم. از قرص و انواع آمپول گرفته تا انواع شربت و کپسول‌ها. به تازگی هم تولید آمپول‌های پریفیلد را آغاز کرده ایم و مجوز تولید «جی.ام.پی.آن» را هم ماه گذشته اخذ کردیم.
پی‌نوشت: -------------------------------------
جی.ام.پیGMP مخفف Good Manufacturing Practices است. جی.ام.پی به معنی اصول درست ساخت است که برای بالابردن کیفیت و اطمینان از کارآیی فرآورده دارویی به‌کار می‌رود. کاهش ضایعات و جلوگیری از خطرهای احتمالی تولید نیز از فواید جی.ام.پی محسوب می‌شود. از سویی سازمان جهانی بهداشت (WHO) یکسری قوانین و اصول جی.ام.پی را وضع کرده است که مشتمل بر ۱۷ اصل است.
- شادان رستمی- خبرنگار
- شماره ۲۹۰ هفته نامه اطلاعات بورس - صفحه ۱۴