طبق آمارهای جهانی صندوق بین‌المللی پول(IMF) در سال ۲۰۲۰، تولید ناخالص داخلی روسیه با رقم ۱.۷ تریلیون دلار، سهمی معادل ۱.۹۴ درصد از رقم ۸۸ تریلیون دلاری اقتصاد جهانی داشته و از اقتصاد ۹۴ تریلیون دلاری سال ۲۰۲۱ نیز رقمی معادل ۱.۶۵ تریلیون دلار به این کشور اختصاص دارد. با این حساب این کشور در بین ۱۰ کشور برتر از نظر تولید ناخالص داخلی قرار ندارد و همتراز کشورهایی همانند اسپانیا(۱.۴۴ تریلیون دلار) و استرالیا(۱.۶ تریلیون دلار) قرار می‌گیرد.
۱۲ درصد تجارت جهانی، ۵۳ درصد تأمین نفت اروپا، ۴۶ درصد تأمین گاز اروپا، تأمین‌کننده ۲۰ درصد گندم کل دنیا، ۴۴ درصد تولید پالادیم، ۱۳ درصد پلاتینیم و ۱۰ درصد نیکل دنیا، ۱۸ درصد زغال سنگ حرارتی و ۶ درصد آلومینیوم دنیاست همچنین ۵ درصد تولید مس دنیا را این کشور در دست دارد و تولیدکننده بزرگ کودهای شیمیایی در انحصار فدراسیون روسیه است.
از منظر صادراتی براساس اطلاعات سال ۲۰۱۹ از حجم صادرات ۴۲۵ میلیارد دلاری روسیه، ۵۵ درصد به اروپا تعلق دارد. از آغاز جنگ روسیه با اوکراین نگرانی‌ها در خصوص تاثیر این بحران در حوزه‌های مختلف تجارت بین‌الملل به خصوص قیمت کامودیتی‌ها فزاینده بوده و با اتخاذ برخی تصمیمات همانند تحریم بانکی و انرژی روسیه تشدیده شده است که با توجه به ارقام ذکر شده، حذف چنین حجم تجارتی ناشی از تحریم‌ها برای اقتصاد بین‌الملل پیچیده و پرهزینه خواهد بود.
انتظار می‌رود رشد اتفاق افتاده برای قیمت کامودیتی‌ها که به تازگی شاهدآن بودیم ابتدای این رشته دراز باشد. در حقیقت این بحران می‌تواند با ایجاد اثر پروانه‌ای، چالش و مشکلات در تأمین و عرضه را رقم زده و منجر به صعود بیشتر قیمت کالاها شود و در ادامه به دلیل تبعات تطویل جنگ روسیه و اوکراین و افت صادرات این کشورها، بی ثباتی به اقتصاد کشورهای غربی سرایت کند و سیاستگذاری تأمین انرژی و کامودیتی در این کشورها را تحت تاثیر قرار دهد.
به دلیل محدودیت‌های عرضه گاز از سوی روسیه و کاهش ذخایر استراتژیک، قیمت گاز در منطقه اروپا در یک سال گذشته بیش از ۴ برابر شده است. حمله روسیه به اوکراین بر عرضه گازی که یک سوم آن از خاک اوکراین عبور می‌کند اثر گذاشته و از طرف دیگر تحریم‌های اعمال شده بر روسیه و توقف خط گازی نورد استریم ۲، این روند افزایشی را تثبیت کرده است. اگر چه روس‌ها تاکید دارند که عرضه گاز متوقف نخواهد شد ولی برنامه جایگزینی گاز آن کشور از سوی اتحادیه اروپا مطرح شده است. افزایش قیمت گاز به اقتصاد اروپا لطمه جدی وارد خواهد کرد به عنوان مثال با توجه به تاثیر قیمت گاز طبیعی بر برق کشورهای اروپایی قیمت‌ها افزایشی است و قیمت آن در آلمان، رشد نزدیک ۳۰ درصد از ابتدای بحران داشته است. در کشورهایی همانند کره، ژاپن، چین و کشورهای اروپایی هزینه‌های انرژی صعود قابل توجه داشته و منجر به تورم مصرف‌کننده و تولیدکننده شده است.
همانطور که از پیش‌بینی‌ها بر می‌آمد اختلال در صادرات نفت روسیه توان تاثیر مهم بر بازار نفت را دارد و از قیمت‌های بالای ۱۵۰ دلار صحبت می‌شود. در حال حاضر قیمت‌های نفت پس از تحریم نفت روسیه افزایش داشت و اثر منفی بر اقتصاد جهان گذاشته است. با این وجود احتمال جایگزینی نفت ایران و نیز عرضه بیشتر توسط دیگر کشورهای اوپک، بر این نگرانی فایق آمده و روند نزولی اخیر نیز از این موضوع حکایت دارد.
سابقه تحریم‌های گذشته کشورهای غربی بر روسیه دردناک بوده، به عنوان مثال تحریم شرکت روسال در سال ۲۰۱۸ منجر به بهم ریختگی و آشفتگی بازار آلومینیوم شد. با این وجود با تحریم گسترده اعمال شده بر روسیه طی چند هفته اخیر و ممنوعیت دسترسی به سویفیت برای آن، منجر به لطمه جدی بر جریان منابع مالی و نیز صادرات روسیه شده است. مشکل حادتر زمانی خواهد بود که واردات گاز از روسیه به کلی مختل شود در این صورت هزینه‌های سرسام‌آور انرژی برای تولیدکنندگان اروپایی مشکل‌ساز می‌شود.
از منظر امنیت غذایی نیز این جنگ واجد اثر جدی است. دو کشور درگیر جنگ از تأمین کنندگان اصلی گندم غلات و روغن آفتاب گردان و نیز کودهای شیمیایی هستند و تحت تاثیر بحران به وجود آمده، قیمت‌ها از زمان جنگ افزایش جدی داشته و پیش‌بینی‌ها حکایت از تداوم روند در صورت اختلال بیشتر در صادرات به خصوص روسیه دارد. در حال حاضر براساس آمارهای موجود، بیش از ۲۵ درصد غلات ایران از این دو کشور تأمین می‌شود و اختلال در آن می‌تواند امنیت غذایی کشور ما را نیز به مخاطره بیندازد.
رکوردشکنی نفت
به دنبال تحریم صادرات انرژی روسیه توسط آمریکا و ایجاد شوک رکود تورمی بزرگ بازارهای جهانی، قیمت نفت صعودی شد. در معاملات روز دوشنبه هفته گذشته، بهای نفت برنت در معاملات با ۱۱ درصد افزایش به ۱۳۰ دلار و ۴۳ سنت رسید. همچنین بهای نفت وست تگزاس اینترمدیت آمریکا با ۲۸/۹ درصد افزایش به ۱۲۶ دلار و ۳۹ سنت رسید. در این مقطع پیش‌بینی‌ها از ارقام نزدیک ۲۰۰ دلار برای نفت در صورت محدودیت اساسی روی صادرات ۵ میلیون بشکه نفت روسیه حکایت داشت. ادعا بر این است که بازار انرژی تحت کنترل عرضه‌کنندگان بوده و محرک کافی برای تداوم رشد وجود دارد چرا که با وجود جهش قابل ملاحظه در قیمت جهانی نفت ناشی از جنگ روسیه و اوکراین، کشورهای عضو اوپک همچنان بر برنامه افزایش تنها ۴۰۰ هزار بشکه‌ای در ماه آینده تاکید دارند. پس از اعلام آمادگی امارات متحده عربی و عراق برای جایگزینی و پوشش خلاء نفت روسیه، قیمت نفت برنت با ۱۳ درصد کاهش به رقم ۱۱۰ دلار و ۸۲ سنت رسید البته تحلیلگران هنوز در خصوص پوشش کامل کسری عرضه روسیه توسط این کشورها تردید دارند.
بحران گاز در اروپا
براساس اطلاعات ارائه شده، میانگین هر مترمکعب گازهاب هلند در رقم ۴.۳۱۸ دلار قرار دارد که نسبت به میانگین هفته گذشته با رقم ۳.۷۲۸ دلار بیش از ۱۵ درصد افزایش نشان می‌دهد. دلیل این رشد تداوم نگرانی‌ها در خصوص تبعات تحولات نظامی روسیه با اوکراین و اختلال در مسیر گاز روسیه به اروپا است. اگرچه اتحادیه اروپا برنامه‌هایی برای جایگزینی گاز روسیه دارد و مقرر است واردات گاز از آن کشور به یک سوم کاهش یابد و استفاده از ذخایر استراتژیک و نیز بهره‌گیری از منابع LNG از راهکارهای تأمین انرژی پیش روست. با این وجود موفقیت این راهکار در ابهام قرار دارد و افزایش قیمت برق و به دنبال آن قطعی برق برای صنایع، صعود هزینه گرمایش و نیز محصولات مرتبط با گاز طبیعی در اروپا به عنوان مشتری اصلی گاز روسیه، محتمل است.
طلا در انتظار ۲۰۰۰ دلاری شدن
افزایش ریسک اقتصاد جهانی منجر به هجوم سرمایه‌ها به سمت دارایی‌های کم ریسک‌تر مثل طلا و دلار شده است. در حالت عادی رشد دلار از دلایل فشار بر قیمت طلاست اما چشم‌انداز رشد قابل توجه تورم جهانی به همراه ریسک‌های اقتصاد کلان در سطح دنیا، منجر به جهت‌گیری سرمایه‌گذاران به سمت طلا شده است. قیمت جهانی طلا در معاملات بازارهای جهانی در ادامه روند صعودی تحت تاثیر تقاضا برای سرمایه‌گذاری امن ناشی از تشدید جنگ روسیه و اوکراین، به بیش از ۱۹۹.۸۱ دلار در هر اونس صعود کرد. بهای هر اونس طلا برای تحویل فوری با ۵۹. درصد کاهش به رقم ۱۹۸۶ دلار و ۵۰ سنت رسید که این رقم بالاترین قیمت از سال ۲۰۲۱ بوده است. در مجموع، در هفته گذشته قیمت طلا در محدوده رقم ۲۰۰۰ دلار نوسان داشت که محدوده مقاومتی این فلز گرانبهاست. به نظر می‌رسد بازار در انتظار محرکی است تا قیمت طلا به بالای ۲۰۰۰ دلار
صعود کند.
افزایش قیمت فولاد
از آنجا که روسیه و اوکراین از تأمین‌کنندگان اصلی فولاد هستند، توقف صادرات این کشورها ناشی از جنگ، بازار این محصول را تحت تاثیر قرار داده است. نزدیک به ۱۰ میلیون تن سفارش محصولات فولادی با زمان حمل فوریه مارس و آوریل، کنسل شده است. تحلیلگران از ارقام ۹۰۰ دلار برای اسلب سخن به میان می‌آورند که دور از انتظار نیست. در نتیجه جنگ روسیه و اوکراین، بلاتکلیفی و ابهام بر بازار ورق گرم حاکم شده است و کارخانه‌ها از تعیین قیمت ورق سرباز می‌زنند. احتمال دارد در چند روز آتی کارخانه‌های هندی ارائه قیمت‌های پیشنهادی صادراتی شناور را از سر بگیرند. در صورت بالا رفتن قیمت کارخانه‌های هندی، احتمالا ورق گرم چین به گزینه ارزان تر خریداران اروپایی تبدیل شود.
افزایش قیمت سنگ آهن
در هفته گذشته افزایش خریدها در بازار نقدی، قیمت سنگ آهن ۶۲ درصد را بالا برد و با ۱.۵ دلار افزایش به رقم ۱۷۱.۷۵ دلار رساند. مس نیز در هفته گذشته روند صعودی قابل توجهی داشت و در معاملات هفته گذشته با رقم ۱۰۷۲۹ دلار به ازای هر تن، توانست از سقف تاریخی(۱۰۷۲۴ دلار به ازای هر تن) عبور کند. چشم انداز استمرار جنگ و نیز تحریم‌های کشورهای غربی بر روسیه به صعودی بودن روند قیمت مس کمک کرده است.
رسیدن روی به بالاترین قیمت ۱۵ سال اخیر
فلز روی نیز تحت تاثیر جنگ به بالاترین قیمت از سال ۲۰۰۷ رسید. افزایش هزینه حمل دریایی و قیمت انرژی در اروپا، قیمت این محصول را تحت تاثیر قرار داده است.
افزایش لجام‌گسیخته قیمت اوره
روسیه به عنوان بزرگترین صادرکننده اوره جهان مطرح است و تحریم‌های اعمال شده بر این کشور باعث محدودیت عرضه شده و جهش قیمتی را دنبال داشته است. متعاقب افزایش هزینه‌های حمل به دلیل افزایش قیمت نفت خام و تقاضای مضاعف و نیز تاکید کشور روسیه بر تمرکز تولید کنندگان بر نیازهای داخلی، قیمت اوره را با افزایش بیشتری مواجه خواهد کرد. از طرفی افزایش قیمت گاز در اروپا نیز محدودیت‌هایی بر تولید شرکت‌های اروپایی به دنبال دارد که بر این موضوع موثر خواهد بود. قیمت متانول نیز با نفت همبستگی دارد و در اثر افزایش قیمت نفت روند صعودی داشت.
- اسماعیل درگاهی - مدیرعامل گروه مالی شهر
نظر شما