نرخ اضافه برداشت از بانک مرکزی یکی از ابزارهای کنترل تورم است که بر نرخ بهره بین بانکی (Interbank offered rate) اثرگذار است و در ایران توسط بانک مرکزی از این ابزار استفاده می‌شود و در حال حاضر نرخ بالا و تنبیهی دارد. ابزار دیگر، خرید اوراق با درآمد ثابت دولتی و شرکتی است که همان عملیات بازار (Market operations) است.
از طرف دیگر ابزاری که در ایران وجود ندارد، راهبری آتی (Forward guidance) است که بانک مرکزی به‌خاطر اعتباری که در بازار دارد نرخ تورم را برای آینده هدفگذاری و در بازه‌های شش ماهه تا یک‌ساله تبیین و سیاست خود را در جهت تحقق آن تنظیم می‌کند. یکی دیگر از ابزارهای اصلی برای کنترل تورم، نظارت بر نحوه وام‌دهی یا همان خلق پول توسط بانک‌ها است که می‌توانند به سه منظور وام‌دهی کنند: خرید دارایی (Asset purchases)، مصرف (Consumption) و تولید و خدمات (یا همان فعالیت‌های افزایش دهنده تولید ناخالص داخلی(GDP)). تنها مورد سوم تورم‌زا نیست و باعث رشد واقعی در اقتصاد می‌شود. عامل دیگری که از عهده بانک مرکزی و سیستم بانکی خارج است، انضباط مالی دولت است که در دولت ما این موضوع وجود ندارد. مخارج دولت فراتر از درآمدهای آن است و در این شرایط طبیعی است که انتظارات تورمی بالا و تورم شدید داشته باشیم. برای کنترل تورم یکی از نهادهای تأثیرگذار بانک مرکزی و به واسطه آن نظام بانکی است. اما این موضوع بدون استقلال بانک مرکزی از دولت امکان‌پذیر نیست.
دولت با کسری بودجه خود تورم ایجاد می‌کند و اخیرا مجلس نیز به این موضوع دامن زده است و بودجه دولت را بدون توجه به درآمد آن افزایش داده و این اقدام به تورم دامن می‌زند. کنترل تورم به سیاست‌گذاری این نهادها گره خورده است. بازار سرمایه نمی‌تواند از طریق انتشار اوراق، ابزاری برای مهار تورم باشد اما این مسئله زیان کمتری نسبت به استفاده از نظام بانکی دارد. اصلی‌ترین راهکار برای رونق بازار به جز تکیه بر تورم، ایجاد رشد واقعی در اقتصاد است، زیرا در رشد تورمی فقط اعداد افزایش پیدا می‌کند و رشد واقعی حاصل نمی‌شود.
راهکار ایجاد رشد واقعی، تأمین مالی از بازار سرمایه و نظام بانکی برای فعالیت‌های افزایش دهنده تولید ناخالص داخلی است. همچنین تسهیل صادرات و وصول و جابجایی ارز حاصل از آن، سودآوری شرکت‌های بورسی را که عمدتا صادرکننده‌اند، افزایش می‌دهد. افزایش هزینه عمرانی دولت راه سوم برای ایجاد رشد واقعی در اقتصاد و بالطبع رونق بازار سرمایه است.
علاوه بر ایجاد رشد اقتصادی، کاهش نرخ بهره برای رقابت‌پذیر کردن بازده صنایع بورسی در مقابل نظام بانکی و امکان‌پذیر کردن تأمین مالی ارزان‌تر برای بنگاه‌های اقتصادی از یک سو، و افزایش وام‌دهی برای خرید دارایی (مانند افزایش سقف اعتباری که کارگزاری‌ها در اختیار مشتریان قرار می‌دهند) از سوی دیگر، راه‌هایی برای رونق بازار است.
- سید مرتضی میرمحمدی، مدیر استراتژی و بازاریابی سبدگردان کارا
- هفته نامه اطلاعات بورس_ شماره ۴۱۵
نظر شما