مژده ابراهیمی- طرح اولیه «سهام عدالت» بر این مهم استوار شد که بخشی از سهام شرکت‌های دولتی مشخص، به قشرهای کم‌درآمدتر فروخته شود. هدف نهایی این طرح ارتقای کیفیت زندگی اقشار کم درآمد بود. تصویب اساسنامه شرکت کارگزاری سهام عدالت در تاریخ ۲۳ آبان ۱۳۸۴ نشان از تصمیم قاطع دولت بر اجرای این داشت و سهام مزبور پیش از آغاز سال ۱۳۸۵ در چهار استان به تعدادی از مشمولان طرح اعطا شد. ارزش این برگه‌ها در ابتدا ۵۰۰ هزار تومان سهام بود که بعد به یک میلیون تومان افزایش یافت.
سود این سهام هر ساله به حساب سهامداران واریز می‌شد، اما طبق ابلاغیه مقام معظم رهبری و با هدف مشارکت بیشتر مردم، دو گزینه روش مستقیم و غیرمستقیم برای مدیریت پرتفوی سهامداران مطرح شد و اکنون افرادی که روش غیرمستقیم را انتخاب کردند، می‌توانند در سرنوشت اقتصادی کشور خود که انتخابات هیأت مدیره شرکت‌های استانی سهام عدالت است، شرکت کنند. اهمیت این موضوع هفته‌نامه بورس را بر آن داشت تا با سعید توتونچی، مدیرکل دفتر امور استان‌های وزارت اقتصاد در خصوص جزئیات این انتخابات گفت‌وگویی داشته باشد. در این مصاحبه تاکید شده است که سهامداران سهام عدالت باید برای شرکت در انتخابات، سجامی شوند و از آنها درخواست شده تا افراد دارای صلاحیت را انتخاب کنند؛ چرا که با این مجامع سرنوشت اقتصادی ایران تغییر مثبت خواهد کرد.
کمی در خصوص طراحی سهم عدالت و ایجاد شرکت‌های استانی توضیح دهید؟
از حدود ۱۵ سال پیش که سهام عدالت برای ذی‌نفعان تخصیص پیدا کرد، هدف این بود که نقش و مشارکت مردم در اقتصاد ملی افزایش یابد یا همان مردمی‌سازی اقتصاد تحقق یابد و توزیع ثروت و درآمد نیز عادلانه شود. برنامه‌ریزی به این ترتیب بود که ابتدا از محل سود سهام عدالت، اصل پول سهام به دولت بازگردد، سپس مالکیت و مدیریت سهام مهمترین شرکت‌های اقتصادی دولتی به مردم واگذار شود. همان‌طور که می‌دانید پس از چند سال و بعد از اتمام اقساط سهام از محل سود آنها، این اتفاق رخ داد و در دو سال اخیر نیز چند دوره سود سهام عدالت به حساب دارندگان سهام مردم واریز شد. یعنی عملا آزادسازی سهام عدالت به اتمام رسید و مالکیت آن به مردم منتقل شد. تنها بحث باقی‌مانده انتقال مدیریت سهام به خود مردم و پذیرش نقش مردم در اقتصاد و یا برداشتن گام نهایی مردمی سازی اقتصاد است. دو روش پیش پای مردم برای انتخاب مسیر مدیریت سهام خود گذاشته شد. اولی مدیریت مستقیم و دومی روش غیرمستقیم. در روش به‌صورت مستقیم مردم می‌توانند در مدیریت سبد دارایی خود نقش ایفا کنند. در روش غیرمستقیم نیز مردم به واسطه شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی می‌توانند به صورت غیرمستقیم و از طریق مکانیسم شرکت در مجامع شرکت‌های استانی سهام عدالت در بحث مدیریت دارایی خود، اعمال نظر کنند.
برای اجرایی کردن گام نهایی مردمی سازی اقتصاد، رئیس جمهور درخواستی را به مقام معظم رهبری ارسال کردند؛ رهبری ضمن موافقت با این رویکرد و تاکید بر تسریع در این اقدام، اهداف مدنظر برای سهام عدالت در راستای تأمین منافع مردم و بویژه افراد کم درآمد باشد و استفاده از این فرصت برای توزیع عادلانه درآمد بین آحاد جامعه را مورد تاکید قرار دادند. علاوه بر این در ابلاغیه رهبری سه بند مهم برای اجرای فرآیند اجرایی موضوع پیش‌بینی و تصریح شد. تاکید بر استفاده از ظرفیت شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی برای انتخاب کنندگان روش غیرمستقیم مدیریت سهام عدالت یکی از مهمترین نکات این ابلاغیه به شمار می‌رود. مفاد ابلاغیه حاکی از این است که عملا مقام معظم رهبری با این ابلاغیه راه را برای مسائل اجرایی آزادسازی سهام عدالت باز کردند.
از بین حدود ۵۰ میلیون ذی‌نفع سهام عدالت، حدود ۱۹ میلیون نفر روش مستقیم و حدود ۲۹ تا ۳۰ میلیون نفر هم روش غیرمستقیم مدیریت سهام عدالت را انتخاب کردند. به نظرم آن تعداد افرادی که روش مستقیم را انتخاب کردند، آشنایی با بازار سرمایه داشتند که تمایل داشتند مدیریت سهام خود را به بطور مستقیم مدیریت کنند، اما افراد باقی‌مانده‌ای که روش غیرمستقیم را انتخاب کردند، تمایل نداشتند خود را مستقیما درگیر مسائل بورس و بازار سرمایه کنند. با این اوصاف مقرر شده برای افرادی که روش غیرمستقیم را انتخاب کردند، شرکت‌های استانی سهام عدالت راه‌اندازی شود. در این مرحله گام افزایش سرمایه شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی و ثبت سرمایه جدید آنها بود که ثبت آنها در یک فرآیند پیچیده و طولانی انجام شد. در مرحله بعد مقدمات ورود شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی به بورس مطرح شد که تشریفات قانونی این کار نیز انجام شد.
گام بعدی این بود که مردم دارنده سهام عدالت انتخاب کننده روش غیرمستقیم سجامی شوند تا کد شناسه به سهامداران تخصیص داده شود. در این شرایط این افراد می‌توانند در جلسه مجمع عمومی و فرآیند انتخاب اعضای هیأت مدیره جدید شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی شرکت کنند تا اعضای هیأت مدیره انتخاب شده کار خود را در شرکت شروع کنند.
برای مشارکت گسترده مردم (دارندگان سهام عدالت انتخاب کننده روش غیرمستقیم) به منظور شرکت در مجامع عمومی شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی چندین بار فراخوان و اطلاع رسانی عمومی در سراسر کشور انجام شد. هر چند که برخی مشکل آفرینی‌ها در این مسیر ایجاد شد اما باید گفت با همه مشکلات و کارشکنی‌ها اقدامات لازم انجام شد. در حال حاضر حدود ۶۰ درصد از سهامداران سهام عدالت انتخاب کننده روش غیرمستقیم سجامی شده‌اند که امیدواریم تا روز انتخابات این درصد باز هم افزایش یابد و به‌صورت کامل سهامداران سجامی شوند تا بتوانند در مجامع عمومی شرکت و انتخابات اعضای هیأت مدیره جدید شرکت‌های سرمایه‌گذاری استان‌ها شرکت کند. در اینجا باید گفت ثبت نام در سجام، تنها به دلیل شرکت در انتخابات نیست؛ بلکه در گام‌های بعدی هم سهامداران نیاز به کد بورسی برای انجام امورات مورد نیاز یا دریافت سود سهام خود خواهند داشت.
باتوجه به اینکه تعداد افراد زیادی سهامدار سهام عدالت هستند، باعث قفل شدن یا هنگ سامانه سجام نمی‌شود و برای این امر تدابیری اندیشیده شده که مردم به راحتی در سایت سجام ثبت نام کنند؟
شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات) متولی این موضوع است و همه نهادها را بسیج کرده که این اقدام به راحتی انجام شود. همچنین طبق گزارش مسئولان شرکت یادشده در این خصوص ظرفیت‌سازی لازم شده است. تاکنون هم خبری در مورد مشکل سجامی شدن نداشتیم. شرکت سمات تمهیدات لازم را در همه استان‌ها فراهم کرده تا مردم به راحتی بتوانند در سجام ثبت نام و کد بورسی دریافت کنند و به‌صورت آنلاین در انتخابات شرکت داشته باشند.
چرا انتخابات باید به‌صورت الکترونیکی انجام شود؟
واقعیت این است که ذی‌نفعان سهام عدالت بسیار گسترده هستند و عملا تجمع آنها در یک محل خاص برای برگزاری مجامع عمومی‌شان در استان‌ها غیرممکن است. از طرفی هم این ذی‌نفعان پراکندگی جغرافیایی دارند و در نتیجه حتما این مجمع باید به‌صورت الکترونیکی انجام شود. از سوی دیگر سازمان بورس و شرکت سمات به دنبال انتخابات سالم و با ضریب امنیت بالا هستند. در نتیجه می‌توان گفت که برگزاری انتخابات الکترونیکی می‌تواند تضمینی برای برگزاری سالم و مطلوب باشد.
برای انتخابات حداقل چند نفر کاندیدا لازم است؟
بهتر است حداقل برای هر کرسی ۴ تا ۵ نفر کاندیدا باشد. بنابراین باید حداقل ۲۰ تا ۴۰ نفر کاندیدا برای هر شرکت در هر استان وجود داشته باشد که مردم بتوانند حق انتخاب داشته باشند و تاکنون حدود ۱۲۰۰ نفر در سراسر کشور به عناون کاندیدای اعضای هیأت مدیره شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی ثبت نام کرده‌اند. افراد داوطلب کاندیداتوری برای هیأت مدیره شرکت‌ها لازم است در سامانه ستان سازمان بورس و اوراق بهادار ثبت نام کنند. بعد از ثبت نام داوطلبین دو صلاحیت عمومی افراد داوطلب توسط نهادهای نظارتی ذی‌ربط و صلاحیت فنی افراد نیز توسط سازمان بورس و اوراق بهادار بررسی می‌شود. در این مرحله سوابق تحصیلی، مدارک تخصصی افراد، سوابق کاری و سایر توانمندی‌ها و تخصص‌های داوطلبین مورد بررسی قرار می‌گیرد و نتیجه نهایی توسط سازمان بورس و اوراق بهادار اعلام می‌شود.
این افراد چه سوابقی باید داشته باشند؟
هر فردی که دارای مدرک لیسانس از مراکز مورد تایید وزارت علوم باشد و کارمند دولت نباشد و همچنین تا روز برگزاری مجمع عمومی شرکت سهام آن شرکت سرمایه‌گذاری استان مدنظر را داشته باشد، می‌تواند در سامانه ستان ثبت نام و کاندیدای عضویت هیأت مدیره شرکت استانی مدنظر شود. باید گفت شرایط ثبت نام، سخت نیست؛ اما زمانی که سامانه ستان این افراد را ثبت نام می‌کند، به شرایط و مدارک و سوابق آنها امتیاز می‌دهد و براساس اصول تخصصی و دستورالعمل‌های تعیین شده، صلاحیت افراد را ارزیابی می‌کند. به عنوان مثال فردی که مدرک تحصیلی رشته حسابداری دارد، نسبت به کسی که مدرک تحصیلی مثلاً ادبیات دارد، اولویت خواهد داشت. از طرفی هم ممکن است دو نفری که ثبت نام کرده‌اند، مدرک تخصصی دانشگاهی یکسان داشته باشند، ولی سابقه‌های آنها متفاوت باشد که طبیعتاً اولویت با افراد باسابقه خواهد بود. در نتیجه همه موارد امتیاز بندی شده و طبق امتیازات کاندیداهای نهایی تایید شده به استان‌ها معرفی می‌شوند. تاکید وزیر امور اقتصادی و دارایی و مقامات ناظر این است که در هر استان حداقل ۴ نفر برای هر کرسی هیأت مدیره نامزد یا داوطلب وجود داشته باشند.
باتوجه به این که بسیاری از افراد از شرایط عضو شدن در سامانه ستان اطلاع ندارند، به چه نحوی می‌شود اطلاع رسانی بیشتری در این خصوص انجام داد که ابهامات رفع شود؟
به نظرم صدا و سیما و رسانه‌ها می‌توانند نقش مهم و قابل توجهی در اطلاع رسانی این رویداد مهم و ملی داشته باشند. از طرف دیگر مسئولان اطلاع رسانی وزارت امور اقتصادی و دارایی، سازمان‌ها و نهادهای تخصصی زیرمجموعه آن مانند سازمان بورس و اوراق بهادار، سازمان خصوصی سازی و همچنین ادارات کل این وزارتخانه بزرگ در سراسر کشور اطلاع رسانی‌های گسترده ای را در این خصوص به نهادها، مجامع و تشکل‌های حرفه‌ای و تخصصی، اتاق‌های سه گانه فعال در سراسر کشور، دانشگاه‌ها، صاحبنظران و نخبگان و فعالان بازار سرمایه و افراد حرفه‌ای و متخصص در امور شرکت‌داری انجام داده و در ادامه مسیر خواهند داد. برای نمونه رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار یا سایر مسئولان وزارتخانه اقتصاد با روسای دانشگاه‌های کشور و روسای اتاق وبینار برگزار کرده و نامه نگاری و اطلاع رسانی لازم را انجام داده‌اند که مقرر شده این اطلاع رسانی در سطح ملی و توسط رسانه ملی انجام شود.
بسیاری از افراد بدون دانش مالی، روش مستقیم و یا غیرمستقیم را انتخاب کردند که بیشتر آنها بازنشسته بودند و دانش بورسی نداشتند، هنوز این ابهامات برای آنها برطرف نشده و حالا بحث برگزاری مجامع سهام عدالت مطرح می‌شود، این افراد را چطور می‌توانید اغنا کنید که در انتخابات شرکت کنند؟
سازمان بورس اوراق بهادار و شرکت سمات معتقد هستند که در این خصوص اطلاع رسانی خوبی داشتند و در هر حال این افراد روش‌های مدنظر و مطلوب خود را انتخاب کرده‌اند و مهم این است که تمامی این موارد با اختیار خود سهامداران بوده است.
چه نکاتی هست که باید رسانه‌ها در خصوص سهام عدالت به آن بپردازند؟
لازم است رسانه‌ها با بیان اهمیت مردمی شدن اقتصاد و استفاده مطلوب از این فرصت برای اصلاح ساختارهای اقتصادی کشور و نقش دادن به مردم در امور اقتصادی اطلاع رسانی کنند. برای این کار لازم است ابتدا در خصوص ضرورت سجامی شدن سهامداران دارنده سهام عدالت انتخاب کننده روش غیرمستقیم و مشارکت آنها در مجامع عمومی شرکت‌های خود و انتخابات هیأت مدیره شرکت‌ها، اطلاع رسانی کنند؛ چرا که ثبت نام در سجام فقط برای انتخابات نیست. از طرف دیگر لازم است افراد ذی‌صلاح و واجد شرایط تشویق شوند تا در سایت ستان به عنوان کاندیدای هیأت مدیره ثبت نام کنند.
به نظرم این موضوع بسیار مهم است؛ چرا که حداقل سرمایه‌ایی معادل ۳۸۰ هزار میلیارد تومان سرمایه سهامداران عدالت در این شرکت‌ها وجود دارد و اگر افراد حرفه‌ای انتخاب شوند، تاثیر قابل توجهی در عملکرد کارای شرکت‌های سرمایه‌گذاری و فرآیند ارزش آفرینی آن خواهند داشت. در نتیجه با این انتخابات، وضعیت آتی مالی و اقتصادی سهامداران سهام عدالت و به نوعی سرمایه مردم، اقتصاد خانوار، شرایط اقتصاد منطقه‌ای و استانی و در نهایت اقتصادملی رقم خواهد خورد. کیفیت افرادی که مردم انتخاب می‌کنند، می‌تواند تاثیر منفی یا مثبت بر اقتصاد استانی و ملی بگذارد. بنابراین درخواست دارم که مردم در سرنوشت اقتصادی کشور خود مسئولانه مشارکت نمایند و افراد باتعهد و متخصص را برای این امر خطیر و مهم انتخاب کنند.
داشتن هیأت مدیره حرفه‌ای چه تاثیری در شکوفایی اقتصاد خواهد داشت؟
به نظرم این شرکت‌ها قابلیت و ظرفیت این را دارند که به عنوان اهرم مطلوب تولید و سرمایه‌گذاری در اقتصادهای استانی و ملی باشند. البته عملکرد اقتصادی این شرکت‌ها مستقیماً در وضعیت اقتصادی خانوارها هم تاثیر خواهد داشت. با اطمینان می‌گویم که تا چند سال دیگر این شرکت‌ها از اهمیت بسیار زیادی برخوردار خواهند شد؛ چون بخش قابل توجهی از مدیریت اقتصاد کشور ما در دستان این شرکت‌ها قرار خواهد گرفت.
اگر دولت بعدی از این موضوع استقبال نکند، چه اتفاقی خواهد افتاد و سرنوشت این شرکت ها چه می‌شود؟
اگر کار را به مردم واگذار کنیم، دیگر نقش دولت در مدیریت شرکت‌های بزرگ واگذار شده در قالب سهام عدالت کم خواهد شد. نکته مهم اینجاست که بحث سهام عدالت و مسائل آن از جانب مقام معظم رهبری پیگیری می‌شود و دولت‌ها موظف به اجرای آن هستند. به نظرم سهامداران، نهادهای نظارتی، رسانه‌ها باید به هم کمک کنند تا این انتخابات به بهترین نحو انجام شود. بالاخره شرکت‌های سهام عدالت مهمترین شرکت‌های اقتصادی کشوراند و مدیریت هوشمندانه و کارایی آن می‌تواند تحول عظیمی در اقتصاد ملی ایجاد کند.
زمان انتخابات و آخرین مهلت ثبت نام در سایت ستان چه زمانی هست؟
مقرر شده است تا روز ۲۸ فروردین ماه سال جاری آخرین مهلت باشد تا افرادی که تمایل دارند عضو هیأت مدیره شرکت‌های استانی شوند، در سایت ستان ثبت نام کنند. همچنین برنامه‌ریزی شده است در فاصله زمانی نیمه اردیبهشت ماه تا نیمه اول خرداد ماه مجامع عمومی شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی برگزار شود.
کمی هم در خصوص تعیین تکلیف سه میلیون سهامدار متوفی سهام‌عدالت توضیح دهید؟
خانواده متوفیان باید در ابتدا کار انحصار وراثت را انجام دهند و به قوه قضائیه و شرکت سمات اطلاع دهند تا بتوانند جزو سهامداران سهام عدالت شوند. در حال حاضر وراث افراد متوفی در این مرحله امکان مشارکت در انتخابات شرکت‌های استانی سهام عدالت را نخواهند داشت. به استثنای بیش از ۱۰۰ هزار نفری که اقدام کردند و سهام به وراثشان منتقل شده است.
نکته آخر
تاکید و خواهش می‌کنم که رسانه‌ها حتما به موضوع انتخابات شرکت‌های استانی سهام عدالت اهمیت بیشتری دهند و به مردم اطلاع‌رسانی لازم را در خصوص اهمیت و جایگاه و اندازه شرکت‌های سرمایه‌گذاری در مقیاس اقتصاد ایران را داشته باشند تا اهمیت کار برای همه مردم روشن و آنها در انتخابات هیأت مدیره این شرکت‌ها حضوری آگاهانه داشته باشند.
منبع: هفته نامه اطلاعات بورس شماره ۳۹۵
نظر شما