ذوق فولاد، رهایی سبز و فرار قیر

بورس كالاي ايران در سال جاري، با افت و خيز‌هاي فراواني روبرو بود كه مانند تمام بخش‌هاي اقتصادي كشور،‌ عمده اين نوسانات به دليل افزايش نرخ ارز رخ داد.

بسياري از كالاهاي معاملاتي در اين بخش از بازار سرمايه در سال جاري با افزايش بيش از دوبرابري قيمت مواجه شدند. با اين حال متقاضيان به دليل نياز خود براي بقا و ادامه توليد به خريد ادامه دادند. البته اين كه نظام عرضه و تقاضا و كشف قيمت در اين بازار به طور نسبي رعايت مي شود،‌ بخش مفيد عملكرد بورس كالاست. اما در سال 97، تالار نقره اي بورس كالا با حواشي و زلزله‌هاي كم عمقي نيز مواجه بود كه برخي از مهم ترين آنها مدنظر قرار می‌گیرد.

پذیرش با شرایط بسیار سخت

حسن عباسي معروفان،‌ معاون بازرگاني و فروش شركت بازرگاني دولتي بورس كالاي ايران در خصوص عملكرد بورس كالا در حوزه معاملات كالاهاي كشاورزي گفت:اگرچه  علاقه زيادي داريم كه كالاهاي  مرسوم و جديد  کشاورزی در بورس كالا پذيرش شود و معاملات اين بخش رونق بگيرد،‌ اما به نظر مي رسد كه بورس كالا باوجود علاقه به اين حوزه،‌‌آمادگي و زمينه اوليه را ندارد.

وي افزود: براي فروشندگان و شركت بازرگاني دولتي بهتر است كه كالاي مورد نياز خود را در بورس بفروشند زيرا بورس شفاف است و كشف قيمت به درستي انجام مي شود. اما اولين بحث اين است كه كالاهاي ما قيمت مصوب دولتي و تكليفي دارد. بنابراين ورود كالاها با قيمت مصوب به بورس،‌توجيه ندارد كه در نتيجه انگيزه گذاشتن كالا در بورس نيز نداريم. همچين بايد توجه داشت كه كارگزاران بورسي از فروشنده و خريدار درصدي تحت عنوان كارمزد دريافت مي كنند، اين موضوع باعث افزايش هزينه براي خريداران و كشاورزان مي شود كه افراد مذکور به اين نتيجه مي رسند كه در بازار آزاد و به صورت حواله اي خريد و فروش كنند.

فراري شدن خريداران

به گفته معروفان، پذيرش محصولات كشاورزي در بورس كالا با شرايط بسيار سختي انجام مي شود و بسياري از كالاها، شرايط را ندارند و نمي توانند به بورس كالابيايند. از سوي ديگر براي خريداران،‌ ورود به بورس كالا منوط به داشتن كد بورسي است. اين موضوع در كنار شفافيت زياد بورس كالاست،‌که باعث مي شود ماليات دهي آنها بر خلاف ميل خودشان و رويه سنتي بازار،‌با شفافيت مواجه شود. هر چند اين اتفاق،‌موضوع مبارك و مثبتي است اما باعث فراري شدن خريداران مي شود .

كوچ گندم از بورس

معاون شركت بازرگاني دولتي ايران خاطر نشان كرد: در نهايت همه اين عوامل باعث مي شود كه كالاهاي بخش كشاورزي در بورس كالا به اندازه كافي خريد و فروش نشود. به عنوان نمونه  گندم در 3 سال اخير در بورس عرضه شد اما اخيرا بورس كالا شرطي گذاشته كه قيمت را آزاد كنيم تا فضاي رقابتي ايجاد شود. اگر اين اتفاق رخ دهد، گندم گران مي شود و به تبع آن آرد و نان هم گران خواهد شد . ما نيز اجازه اين كار را نداريم و در نتيجه فعلا گندم مانند قبل در بورس كالا عرضه نمي‌شود.

قيمت تضميني امكان اجرا ندارد

معروفان در خصوص اجراي طرح قيمت تضميني به جاي خريد تضميني در بورس كالا اظهار داشت: پيشنهاد داديم كه قيمت تضميني به جاي خريد تضميني اجرا شود اما براي اجراي اين كار، ‌بورس كالا بايد انبارهاي تميز و مجهز داشته باشد كه كالاهاي مربوط به اين حوزه در اين انبارها نگهداري شود. اما بورس كالا چنين انبار استانداردي را نداشته و علاقه‌اي به سرمايه‌گذاري دراين حوزه نيز ندارد. بلكه مي خواهد با استفاده از انبارهاي دولتي و شركت‌هاي ما و تعاون روستايي براي خود بازار ايجاد كند.

جذاب تربودن معاملات نقدي زعفران

وي همچنين در خصوص معاملات زعفران در بورس كالا كه اكنون ابزار معاملات آپشن و آتي را  هم دارد،‌ گفت: زعفران كشور محدود است و خريداران خاص خود را از سال‌هاي پيش دارد. كشاورز نيز ترجيح مي دهد به صورت نقدي به خريدار قديمي خود بفروشد تا اين كه در بورس عرضه كند. چراکه با  عرضه در بورس علاوه بر افزايش هزينه، ديرتر هم پول خود را می گيرد. بنابراين به نظر نمي رسد كه معاملات زعفران در بورس كالا بتواند آينده مشخصي را پيش روي خود داشته باشد.  هرچند ما ترجيح مي دهيم كه شكل بگيرد. بايد توجه داشت كه بهبود اين بازار نياز به كارشناس ويژه زعفران دارد كه قيمت گذاري كالا با توجه به كيفيت آن به صورت واقعي انجام شود.

شکست ‌ركورد تقاضا

تابستان سال جاري،‌ براي محصولات فلزي و پتروشيمي در بورس كالا،‌ركورد تقاضا شكسته شد و به دليل نرخ گذاري آن زمان با دلار4200 توماني و فاصله زيادي كه با بازار آزاد داشت،‌سفته بازي با كدهاي بهين ياب اجاره‌اي زياد و نظم بازارها را به هم ريخت. در نهايت اين اتفاقات با باز كردن حد نوسان و تغيير ارز مبناي قيمت گذاري به ارز آزاد،‌ تا حد زيادي كنترل شد. اما به طور كلي برخي از كالاها نظير فولاد،‌ قير با حاشيه‌هايي در اين بازار همراه شدند كه در ادامه به آنها پرداخته مي شود.

فروش فولاد در بورس كالا به نفع توليدكننده

محمود اکبری، معاون فروش و بازاریابی فولاد مبارکه گفت: به طور كلي عرضه كالاي فولاد در بورس بهتر از عرضه در بازار آزاد است. زيرا در بورس كالا، قيمت واقعي كشف مي شود و اختلاف قيمتي كه در بازار آزاد وجود دارد، به صورت سود حاصله بين خريدار و فروشنده تقسيم مي شود. اکبری افزود : به دليل اين كه فولاد مباركه شركت كاملا خصوصي نيست و در واقع نيمه خصوصي و نيمه دولتي است، دولت در حوزه نرخ گذاري ورود پيدا مي كند و اين موضوع موجب مي‌شود كه عرضه در بازار آزاد چندان به نفع ما نباشد. اما در اين صورت قيمت‌ها هميشه به روز در مي‌آيد. البته هرچه عرضه در بورس بيشتر باشد، تخفيف‌هاي مالياتي آن نيز براي فولاد سازان بيشتر مي شود كه به طور متوسط حدود 10‌درصد است.

وي بیان داشت: اكنون متقاضياني كه از سامانه بهين ياب كد دارند،‌ تقاضاي خود را در بورس كالا ثبت مي كنند. همچنين به دليل اين كه معادل با عرضه در بورس مي توانيم در شركت نيز ثبت سفارش انجام دهيم و در بازار آزاد عرضه كنيم، از اين جهت نيز منفعت عايد بورس كالا شده است. باید توجه داشت كه قيمت‌هاي فروش آزاد نيز قرار است به صورت مچينگ انجام شود و در مراحل انتهايي تصويب است.

محدوديت بهين ياب، مانع عرضه بيشتر

اکبري خاطرنشان كرد: البته اگر بورس كالا بتواند براي تمام كالاهاي توليدي ما تقاضا ايجاد كند، ترجيح مي دهيم كه كاملا در اين بازار فروش داشته باشيم. اما محدوديت بهين ياب براي خريداران باعث مي شود كه كدهاي مربوط به خريد فولاد، ‌از حدي بيشتر نشود. معاون فروش فولاد مباركه اظهار داشت: تا كنون مشكل خاصي در ساختارهاي بورس كالا نداشتيم، تنها هنگامي كه قيمت بورس كالا به قيمت بازار آزاد نزديك شده ،‌ توليدكنندگان پايين دستي  با كاهش سود عملياتي همراه مي شوند. اما اين موضوع خللي نيست كه منشا آن بورس كالا باشد،‌ بلكه به شرايط بازار بستگي دارد.

سياهي بر پيشاني قير صادراتي

محصولات پتروشيمي در سال جاري،‌حاشيه اي به جز اختلاف قيمت ارزي ذكر شده نداشتند و در اين سال، تقريبا با آرامش در رينگ‌هاي معاملاتي بورس كالا مورد معامله قرار گرفتند. اما پس از تحريم‌ها،‌ ديگر كسي به سراغ قير در رينگ‌هاي صادراتي نيامد و باعث شد كه ستون فروش صادراتي در ترازنامه شركت‌هاي توليد كننده اين ماده، سبك شود.

افت 50 درصدی صادرات 

مسعود جبرئيلي،‌ مديرعامل شركت نفت پاسارگاد گفت: به عنوان يك توليد كننده بزرگ،‌ با سازمان بورس و بورس كالا مشكلي ندارم و حتي علاقه مندم كه براي شفافيت بيشتر،‌ محصولات خود را در اين بازار عرضه كنم. زيرا راهكار اساسي براي كشف نقطه تعادلي عرضه و تقاضاست. جبرئيلي افزود : اگرچه اين بازار تا كنون به فروش داخلي ما كمك شايان توجهي داشته اما اكنون،‌ با وضعيتي كه پس از تحريم‌هاي آمريكا از آبان به بعد ايجاد شده،‌ هيچ مشتري خارجي به بورس كالا نمي رود تا احراز هويت كند،‌ البته در این شرایط مشتري خارجي در داخل كشور خريد شناسنامه دار انجام نمي دهد،‌ حال ما به چه شكل بايد فروش داشته باشيم؟ مديرعامل شركت نفت پاسارگاد افزود :در شرايط تحريم  و در 5 ماهه اخير،‌ صادراتشان 50 درصد افت را تحمل كرده است. كارخانه‌هاي توليد كننده در حال از دست دادن صادرات و ظرفيت‌هاي توليدي هستند.

قیر در ماندن یا رفتن

البته حامد سلطاني نژاد، مديرعامل بورس كالاي ايران اين موضوع را رد كرده و مي گويد: فروش‌هاي صادراتي به قوت خود باقيست. بنابراين نمي توانيم هيچ بازاري را تعطيل كنيم و يا شاهد خروج محصول از بورس كالا باشيم.  همچنین وزير تعاون،کار و رفاه اجتماعی نيز خواهان خروج قير از بورس كالاست اما هنوز تدبيري براي اين مشكل،‌ انديشيده نشده است.

• سمیرا ابراهیمی- خبرنگار
• شماره ۲۹۶ هفته نامه اطلاعات بورس - صفحه ۶