از ابتدای تیرماه بود که شرکت سپردهگذاری مرکزی با صدور اطلاعیهای، خبر از آغاز ثبت نام فعالان بازار سرمایه در سامانه سجام را داد. این سامانه که مخفف «سامانه جامع اطلاعات مشتریان» است، با هدف جمعآوری اطلاعات سهامداران و فعالان بازار سرمایه برای شناسایی دقیق آنها و دسترسی به اطلاعات مشتریان راهاندازی شد. در این طرح تمامی فعالان بازار سرمایه کشور (بازار اوراق بهادار و بورسهای کالا و انرژی) اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی، ایرانی و خارجی مکلف هستند ظرف 6 ماه در این سامانه ثبت نام کنند. به باور کارشناسان، هراقدامی که فعالیتهای اقتصادی را در کشور شفاف کند، اقدام پسندیدهای است. در همین راستا سامانه سجام نیز اتفاقی مبارک در بازار سرمایه قلمداد میشود که با شفافسازی و گردآوری همه فعالان بازار در جهت سالم سازی هرچه بیشتر قدم برمیدارد.
پرسشهایی قابل تامل
اما در فرآیند ثبت نام در این سامانه، مواردی نیز وجود دارد که پرسشهای گوناگونی را برای فعالان بازار ایجاد کرده است؛ با ورود به این سامانه در مراحل مختلف، مواردی نظیر دریافت اطلاعات ارزش داراییها، تعداد کارگزاریهای طرف قرارداد با افراد و یا موارد دیگر مد نظر قرار میگیرد. حال این پرسش مطرح میشود که آیا شرکت سپردهگذاری مرکزی پاسخ این سوالات را نمیداند؟ و یا اینکه با دسترسی به کارگزاران، راحتتر به این اطلاعات دست پیدا نمیکرد؟
از 10 هزار تومان تا 100 میلیارد تومان
اما نکته دیگری نیز در فرآیند ثبت نام توجه فعالان را به خود جلب کرد؛ هزینه ثبت نام هر فرد در این سامانه جدای از هزینهای که بابت احراز هویت در دفاتر پیشخوان دولت میپردازد، به ازای هر نفر 10 هزار تومان است. شاید در ابتدا بگوییم که این مبلغ بی ارزش است و جای نگرانی ندارد. اما پرسش اصلی زمانی مطرح میشود که این رقم اگردر تعداد افرادی که ظرف 6 ماه آینده در این سامانه ثبت نام خواهند کرد، ضرب شود! عددی قابل توجه خواهد بود.با فرض وجود 10 میلیون کد سهامداری در کشور، این رقم درآمدی 100 میلیارد تومانی را برای سمات محقق خواهد کرد. البته که بخشی از این رقم صرف نگهداری و توسعه این سامانه خواهد شد، اما شرکت سپردهگذاری با مابقی این مبلغ چه خواهد کرد؟
نکته قابل توجه دیگر اینکه مشتریان با مراجعه به سجام ثبت نام اولیه خود را انجام میدهند و پس از آن باید به دفاتر پیشخوان منتخب بروند و مبلغ حدود 40هزار تومان پرداخت کنند که با فرض 10 میلیون سهامدار، نزدیک به 400 میلیارد تومان گردش مالی برای دفاتر پیشخوان ایجاد میکند و این هزینهای است که باید از جیب سهامداران پرداخت شود.
حرکت در خلاف مسیر مصوبات قانونی
نکته دیگر آنکه علی رغم تاکید و تصمیم مسئولان اقتصادی که چندی پیش مد نظر قرار گرفت با این عنوان که «در راستای تشویق و حمایت از گسترش بازار سرمایه و هدایت نقدینگی به سرمایهگذاری، به پیشنهاد وزارت امور اقتصادی و دارایی، تصویب شد که به مدت یک سال، نرخ مالیات فروش سهام و حق تقدم سهام از ۰.۵ درصد ارزش فروش به ۰.۱ درصد کاهش یابد»دریافت هزینه 10 هزار تومانی برای تایید یک سری اطلاعات معمولی سهامداران چگونه توجیه پذیر است؟
پرسش دیگری که میتوان از دل نکته پیشین مطرح کرد، این است که پس کارمزدهای معاملات سهامداران که در جهت توسعه بازار به حساب سازمان بورس یا شرکت سمات واریز میشود، قرار است در چه بخشی هزینه شوند؟
هزینهای جداگانه برای استعلام وراستی آزمایی
برای شفافسازی موارد مذکور نظرات، مدیر پروژه سجام را جویا شدیم. مژگان صفری مقدم در تشریح فعالیت این سامانه گفت : در واقع سجام تنها یک سیستم پروفایلینگ است و این هزینه برای تشکیل پروفایل یک سهامدار دریافت میشود. این طور نیست که این اطلاعات را به جای مواردی که فرد در هنگام دریافت کد سهامداری تکمیل میکند، دریافت کنیم.
وی افزود: در این سامانه نیاز است که سهامدار در پیشخوان دولت احراز هویت شود و بعد وقتی میخواهد به یک کارگزار دیگری مراجعه کند یا درصدد تغییر نوع سرمایه گذاری خود است، دیگر نیازی به انجام احراز هویت و پرداخت هزینه نیست. صفری مقدم در خصوص نحوه استعلام سامانه سجام بیان داشت : این سامانه علاوه بر اینکه یکبار اطلاعات را از شما میگیرد، از محلهای مختلف دیگر هم استعلام میکند و همین استعلام هزینهای جداگانه دارد. همچنین به روز نگهداشتن سامانه نیز خود مستلزم هزینه کرد است. چرا که این اطلاعات به دست تمامی کارگزاران و نهادهای بازار سرمایه میرسد. مدیر پروژه سجام در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه با توجه به تعداد سهامداران فعلی و سهامداران عدالت که درآینده اضافه خواهند شد، هزینه جمعآوری شده ثبت نام از آنها بر چه مبنایی است؟ تصریح کرد : سهامداران عدالت در این فرآیند قرار نمیگیرند، بلکه پروتکل دیگری برای آن اندیشیده شده است. سهامداران عدالت تنها در صورتی وارد فرآیند ثبت نام و پرداخت هزینه میشوند که بخواهند اطلاعات اولیهای که ارائه کرده بودند را تغییر دهند. صفری مقدم افزود: ممکن است سهامدار عدالت هنگام دریافت سود یا انجام معامله، شماره شبا یا مشخصاتش را تغییر دهدو در این زمان است که باید هزینه ثبت نام در سجام را پرداخت کند.
وی تصریح کرد: به طور کلی در بازار سرمایه کسانی که به هر نوعی فعالیت داشته باشند، باید اطلاعاتشان را در سجام وارد کنند. البته پروسهها و طرحهایی نیز در این سامانه مد نظر است که شاید این برای سهامداران جذاب نباشد، اما با این وجود از جذابیت ویژهای برای نهادهای بازار سرمایه برخوردار است. مدیر پروژه سجام در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه وقتی اطلاعات سهامداران در سایت وجود دارد، چرا باید مجدداً اطلاعات را وارد کنند؟ اظهار داشت : ما اطلاعات افراد را از نهادهای مختلف دریافت میکنیم، اما با این حال هم افراد هم باید اطلاعات خود را وارد کرده و تائید کنند. چرا که اگر ما صرفا به اطلاعات سهامدار یا اطلاعات نهادهایی همچون کارگزاری اکتفا کنیم، شاید این اطلاعات به تنهایی صحیح نباشد، بنابراین با طی کردن این مراحل اقدام به راستی آزمایی میکنیم.
صرف هزینه بسیار زیاد برای راه اندازی
وی در خصوص هزینههای راهاندازی سجام گفت: هزینه بسیار زیادی برای این سامانه صرف شده است؛ از جمله هزینه سیستم، راه اندازی، زیر ساخت وغیره. البته ما همچنان در حال توسعه سجام هستیم. مثلاً برای یک روز ۸۰۰ نفر در ثانیه ثبت نام در سیستم وجود داشت و این آمار هر روز در حال افرایش است. در آینده نزدیک ما به این میرسیم که در ثانیه یک میلیون درخواست روی سرور داشته باشیم و این فرآیند از نظر سخت افزاری بسیار پیچیده است. ما چند سیستم و چند دیتابیس به صورت موازی داریم که باید به صورت همزمان باهم در ارتباط باشند که اگر مشکلی پیش آمد، به سایر سیستمها تسری پیدا نکند.بنابراین تمامی این اقدامات نیازمند هزینه هستند.
هزینههای سجام، بسیار کمتر از کل پرداختی سهامداران
صفری مقدم با اشاره به اینکه هزینههای سجام، رقم بسیار کمتری از کل پرداختیهای سهامداران برای ثبت نام در این سامانه است، عنوان کرد: اما با این حال بخشی از این هزینه صرف پرسنل و مشاور پروژه میشود و ذکر این نکته نیز ضروری است که آن ۱۰ میلیون نفر هم ظرف یک سال ثبت نام
نمی کنند. مدیر پروژه سجام خاطرنشان کرد: ضمن این که هزینههای دیگری همچون هزینه تبلیغات و طرحهایی که عنوان شد و همچنین مواردی نظیر راستی آزمایی اطلاعات افراد نیز وجود دارد. این هزینهها نیز توسط سازمان بورس تعیین شده و بر آن نظارت میشود.
مجموع هزینه ثبت نام در سجام قابل توجه
از زمانی که شرکت سپردهگذاری از یک اتاق به یک شرکت تبدیل شده تا به امروز، هیچ خدماتی به کارگزار و سهامدار تعلق نگرفته است.
شاهین چراغی رئیس هیأت مدیره شرکت کارگزاری مهر آفرین با بیان این مطلب گفت :البته با این همه هزینه تا کنون اتفاق خاصی هم در این شرکت رخ نداد. چراغی با اشاره به اینکه در اوایل که شرکت ایجاد شده بود به قدری تصورات اشتباه درباره عملکرد شرکت وجود داشت که هیچ مراجعه کنندهای در روز نداشتند؛ افزود : مسئله مذکور نشان دهنده این است که هنوز از آن تصوراتی که خاص مردم یا کارگزاران است، متفاوت هستند. وی بیان داشت :شما اگر بخواهید سیستمی را ایجاد کنید که مردم به آن دسترسی داشته باشند، برای این کار بهترین آپشن رجوع به دفتر پیشخوان دولت نیست؛ به عنوان نمونه بنده برای خرید یک سیم کارت ساده به یک پیش خوان دولتی مراجعه کردم اما آنها نتوانستند آن را راه اندازی و ثبت کنند. زیرا علم این کار را ندارند. اما مسئولان به راحتی میتوانستند از زیر ساختهای بانکها که کارکنان حرفه ای هم دارند استفاده کرده و کار احراز هویت را از آن طریق پیش ببرند.
رئیس هیأت مدیره شرکت کارگزاری مهر آفرین افزود: شما به عنوان یک سهامدار هرگونه کاری که داشته باشید را میتوانید از طریق سیستم بانکی انجام دهید. چراغی با اشاره به اینکه دفاتر پیشخوان محل تخصصی انجام این کار نیست، عنوان کرد: شما اگر بخواهید در بستر حوزه دیجیتالی کار کنید راههای بهتری هم وجود دارد، به عنوان مثال در سهام عدالت بهترین راه برای مردم بانک است. در این شرایط کارگزاران باید به دنبال دفاتر پیش خوان بروند قرارداد بازاریابی بنویسند و روند بروکراتیک زیادی را طی کنند.
سیر صعودی کدهای سهامداری
وی در بخش دیگری از اظهارات خود گفت: در انجام فرآیند ثبت از سهامداران باید به چند نکته توجه داشت؛ اول آنکه ما کدهای سهامداری بسیاری را داریم که به واسطه ثبت نام برای اوراق مسکن تسه این کد را دارند. نکته بعدی این است که در آینده برای 40 تا 50 میلیون نفر از مردم به واسطه سهام عدالت، کد سهامداری صادر خواهد شد. حال این تعداد را با کدهای سهامداری فعلی جمع کنید، که رقم قابل توجهی خواهد شد. همچنین نکته آخر که باید به آن توجه شود، مسئله دریافت هزینه ثبت نام در سامانه سجام است. این تعداد از سهامداران فعلی و سهامدارانی که در آینده برای آنها کد سهامداری صادر خواهد شد باید نفری 10 هزار تومان بپردازند. حجم رقمی که از این فرآیند حاصل خواهد شد، رقم بسیار زیادی است.وی تصریح کرد: اگر تنها 10 میلیون سهامدار در این سامانه ثبت نام کنند، شرکت سپردهگذاری درآمدی در حدود 100 میلیارد تومان را به دست میآورد. با فرض اینکه بخشی از این درآمد صرف نگهداری و هزینههای جانبی سامانه شود، اما باقی این حجم از پول صرف چه مسئله دیگری میشود؟ این فعال بازار سرمایه با اشاره به اینکه از زمان تاسیس سازمان کارگزاران بورس، مسیری که مفقود ماند مسئولیت اجتماعی و تخصص خود این سازمان در خصوص توسعه بازار بود، اظهار داشت : یعنی شما که سکه خریداری میکنید، سپرده گذاری و پس انداز میکنید در خصوص توسعه بازار چه کاری را انجام داده اید؟ به کدام نمایشگاه خارج از کشور رفته اید؟
تخریب تمامی آوارها سر کارگزار
چراغی در ادامه افزود: در بازار سرمایهگذاری تمامی آوارها سر کارگزار تخریب میشود. یعنی نه سپردهگذار و نه شرکت توسعه و نه سازمان بورس هیچ وقت هیچ مشارکتی در هزینهها نداشتهاند. نه اینکه بازار توسعه پیدا کرده است، بلکه کارگزار وام گرفته است و توسعه داده است؛ نه سازمان و نه شرکت بورس و نه سپردهگذاری هیچ کدام در فرآیند توسعه بازار نقش موثری ایفا نکردهاند.
نبود هزینه چندانی برای راه اندازی
رئیس هیأت مدیره شرکت کارگزاری مهر آفرین اظهار داشت : وقتی این عددها جمع می شوند، رقم قابل توجهی میشود. اما راهاندازی این سامانه برای سازمان بورس و شرکت سپردهگذاری نسبت به رقمی که دریافت میشود، هزینه چندانی ندارد.
سازمان شفافیت را آغاز کند
چراغی گفت : مسئله اینجاست که از ابتدا این تفکر وجود داشت که نباید هزینهای برای توسعه بازار انجام شود. به همین دلیل در حال حاضر یکی از پولدارترین سازمانها در ایران سازمان بورس است. اما باید به این نکته توجه شود که هیچ زمان هم سرمایه خود را اعلام نمی کند؛ تفکری که در شورای عالی بورس و سازمان بورس وجود دارد این است که باید از همه کس جواب بخواهید اما به هیچ کس جواب پس ندهید. درحالی که نهادی همانند سازمان بورس که متولی شفافیت است، باید این کار را از خود آغاز کند.
*محمدامین صالحی/ خبرنگار
- شماره ۲۶۴ هفته نامه بورس - صفحه۳
نظر شما