ضربه هزاران میلیاردی

انتشارخبر حمایت از بازار ارز با راهکار فروش گواهی سپرده ریالی نرخ سود 20 درصد موجب هجوم برای فروش اوراق بدهی و ابطال واحدهای صندوق های سرمایه گذاری با نرخ کمتر شده و درنتیجه فشار شگفت انگیزی برپیکره بازار سهام وارد کرد. براساس آمارارائه شده از سوی شرکت دانش‌بنیان پردازش اطلاعات مالی پارت 1,826,240,217,016 ریال اوراق بدهی از 28 بهمن تا 9 اسفند( بازه زمانی اجرای بخشنامه ) در بورس تهران و 7,216,867,335,658 ریال در فرابورس معامله و همچنین 80,120 میلیارد ریال با ابطال یونیت مشترکان از صندوق‌های تحت مدیریت تأمین سرمایه خارج شد که این رقم برای کل صندوق‌های سرمایه‌گذاری به  169,679 میلیارد ریال رسید.

اقدام نهاد سیاست گذاربازار پول با تمام دستاوردهای منفی و گاه مخرب براقتصاد که انتقاد تند رئیس کمیسیون اقتصادی را به دنبال داشت درحالی است که برخی کارشناسان اقتصادی نیز راهکار فوق را به دلیل غفلت تصمیم گیران نسبت به رفتار اقتصادی فعالان بازارارز زیر سوال بردند.

بی تفاوتی بانک مرکزی به مجلس

محمدرضا پورابراهیمی داورانی رئیس کمیسیون اقتصادی عصر دوشنبه، 30 بهمن درجمع خبرنگاران با غیرکارشناسی خواندن بسته حمایتی آن را تیر خلاصی به تولید کشوراعلام کرد.

پورابراهیمی به نادیده گرفتن تصمیمات کارشناسی اشاره کرده و گفت : در مدت اخیر بازار ارز دچار تلاطم‌هایی شد که پیامدهای منفی آن بر اقتصاد تأثیرگذار است. در این راستا کمیسیون اقتصادی جلسات متعددی برگزار کرد اما علیرغم بیان نظرات کارشناسی و دانشگاهی شاهد اتفاقات خاص و عجیب و غریبی در حوزه بازار ارز بودیم. در این نوسانات شدید بیشتر رئیس کل بانک مرکزی و مسئولان دولتی در صحبت‌هایشان اعلام می‌کردند که مردم در این شرایط ارزی، ارز خریداری نکنند و در این رابطه بیشتر توصیه اخلاقی می‌کردند اما این روش‌ها برای ساماندهی بازار ارز به تنهایی کفایت نمی‌کند بلکه باید دولت یک برنامه عملیاتی جامع در حوزه رصد بازار ارز داشته باشد.

ورود سیف برای جمع کردن انتقادها

7 اسفند هفتمین همایش سیاست های پولی و چالش‌های بانکداری و تولید این فرصت را برای ولی اله سیف رییس کل بانک مرکزی فراهم کرد تا از بسته حمایتی نهاد تحت مدیریت خود دفاع کند. سیف ارزش گواهی سپرده ریالی به فروش رفته از تاریخ ۲۸ بهمن ۱۳۹۶ تا ۳ اسفند ۱۳۹۶ را ۱۰۱ هزار میلیارد تومان اعلام وآن را نشانه استقبال سرمایه‌گذاران و سپرده‌گذاران از گواهی سپرده ریالی به عنوان یکی از ابزارهای بازار پول قلمداد کرد.

هرچند سیف استقبال ازطرح گواهی سپرده را به پای موفقیت تصمیم بانک مرکزی گذاشت اما کارشناسان مطلقا چنین برداشتی ندارندچرا که بنابر اظهارات،سپرده گذاران از این موقعیت استفاده کرده و شکل سپرده گذاری خود را برای اختلاف سود 5 درصدی به گواهی سپرده تغییر داده اند که مصادف با افزایش هزینه تمام شده پول خواهد بود.

رئیس کل بانک مرکزی همچنین با تاکید بر اینکه نرخ سود ۲۰درصدی اوراق سپرده ریالی تنها برای دو هفته در نظر گرفته شده و بعد از این زمان باید به حالت قبل برگردد، گفت: هزینه بانک ها را جبران می‎کنیم.

هرچند سیف اصراردارد تغییری درنرخ سود فعلی بانک‌ها ایجاد نخواهد شد اما به تحلیل کارشناسان لغو تصمیم های گذشته که با پافشاری و اصرار محقق شده بود ضمن از بین بردن اعتماد،انتظار دریافت سود بیشتررا درمیان سپرده گذاران موجب می‌شود.

پایه گذاری تخلفات بانکی

علی رضا مستقل مدیرسرمایه گذاری شرکت سرمایه گذاری پویا درتحلیل اقدام بانک مرکزی برای سروسامان دادن به بازارارز که به تصمیم یک شبه معروف شده تاکید کرد؛ این حرکت با تمام اثرات منفی بر بازارپول و سرمایه نتیجه مثبتی برای بازار ارز نخواهد داشت.

 وی برهم خوردن نرخ سود را بدترین نتیجه راهکار فوق برشمرده و گفت : در مصاحبه ها و نشست های بسیار همواره گفته شده و می‌شود که نرخ سود باید متناسب با تورم باشد.در این راستا از سال 92 بانک مرکزی تلاش گسترده ای را برای کاهش نرخ سود با بخشنامه های مکرر شروع کرد که چندان موفقیت آمیز نبود تا اینکه با مکانیزم های به کارگرفته شده 11 شهریور 96 در بازه زمانی یک هفته ای بانک های دولتی و خصوصی نرخ سود خودرا به 15تا17 درصدکاهش دادند. حال بسته کنترل بازار ارز باعث ایجاد دیوار بی اعتمادی بین بانکداران و بانک مرکزی و ازطرفی سپرده گذاران و بانک هاخواهد شد.

وی افزود: بعد ازاتمام این تاریخ دیگر سپرده گذاران حاضر به سپرده گذاری با نرخ های فعلی نخواهند بود. انتظار سود بیشتر ممکن است موجب شود برخی بانک ها برای جذب سرمایه مردم،سپرده های جدید با نرخ سود بیشتررا دردستور کارخود قرار دهند. درصورتی هم که بانک ها این امکان را نداشته باشند سوق سرمایه ها به سمت بازارهای دیگرچون ملک و دلار دوراز ذهن نیست.

«بانک مرکزی آخرین تیر خود را به عنوان اولین تیر زد»؛ مستقل با این انتقاد اظهارداشت : از نظرزمانی و شرایط موجود منطقی نبود با ابزار نرخ سود 20 درصدی بازارارز کنترل شود.اگر نرخ دلار به بیش از 5 هزارو پانصد تومان می‌رسید شاید آن وقت چنین حرکت ضربتی قابل دفاع بود ضمن اینکه نرخ سود درهرشرایطی نباید به بیش از 17درصد برسد.

وی تاکید داشت: راهکار بانک مرکزی دور تسلسلی را باعث خواهد شد چنانچه بانک مرکزی چاره اندیشی نکند نرخ تأمین مالی افزایش خواهد یافت که بانک ها برای جبران،نرخ تسهیلات را بالا می‌برند با توجه به رکود اقتصادی وام گیرنده دیگر قادر به بازپرداخت بدهی خود نبوده و نکول وام پیش می‌آید یا اگر نرخ تسهیلات ثابت بماند بانک برای پرداخت سود سپرده گذار چون منبع مالی کافی ندارد ناچار از بانک مرکزی برداشت می‌کند که افزایش پایه پولی و نقدینگی را به دنبال خواهد داشت که درنهایت رشد فزاینده تورم به وقوع می‌پیوندد.

مدیرسرمایه گذاری شرکت سرمایه گذاری پویاهمچنین در انتقاد به نحوه مدیریت اقتصادی گفت : بانک مرکزی و مدیران اقتصادی دست از «گفتار درمانی» یا «مصاحبه درمانی « بازار ارز بردارند.تمامی به هم ریختگی بازار پول و سرمایه درحالی است که هنوز صف های خرید ارز برچیده نشده چرا که دقت نمی‌کنند خریداران دلارمسافران، مهاجران، و یا افرادی هستند که در آینده قصد مهاجرت دارند ولیکن به دلیل ترس از رشد قیمت و التهابات اقتصادی، هم اکنون اقدام به خرید می‌کنند و یا تاجران و بازرگانانی هستند که بعضا در شرایط فعلی قصد واردات ندارند ولیکن از رشد آتی دلار می‌خواهند بهره برداری کنند و همچنین بعضی سرمایه گذاران ریسک گریز که به طور سنتی در دلار و طلا سرمایه گذاری می‌کرده اند، در این بازار نیز دلال ها مانند همه بازارها حضور دارند و بعضی روزها در نقش خریدار و بعضی زمان ها در نقش فروشنده فعال هستند.

چاره ای نبود!

در مثلث شکل گرفته درکنار بانک مرکزی و بازار سرمایه که اظهارنظر فعالان آن درخصوص تاثیر این بخشنامه در شماره 238 منتشر شد بانک ها قراردارند.مدیر عامل یکی از بانک های خصوصی که ترجیح داد نامی از وی برده نشود در پاسخ به اینکه علی رغم افزایش تأمین مالی با نرخ سود 20 درصدی چرا بانک ها اقدام به فروش گواهی سپرده کرده اند گفت : البته قیمت تمام شده پول در بانک‌ها همیشه بالاست به خاطر آرامش بازار ارز بانک مرکزی ناچار شد این کار را انجام دهد که مستفیم و غیر مستقیم هزینه آن به بانک تحمیل شد. وی با اعلام اینکه نرخ تسهیلات همان 18 درصد باقی می‌ماند و لذا ضرری متوجه بخش تولید نخواهد شد افزود : تصمیم هوشمندانه بانک مرکزی مقطعی و تنها برای دوهفته بود قرارنیست نرخ سود و تسهیلات تغییر کند که عده ای آن را پررنگ کرده اند.

مدیرعامل این بانک خصوصی با اعلام اینکه استقبال خوبی از گواهی سپرده در بانک تحت مدیریت وی صورت گرفت اعلام داشت: در این فرآیند منابع جدید قابل توجهی جذب نشد بلکه بیشتر شاهد تبدیل سپرده ها بودیم، مردم ترجیح دادند به جای 15 درصد 20 درصد سود بگیرند. با وجود اینکه 5 درصد هزینه به بانک اضافه شد اما چون مانعی برای حرکت سپرده های بانکی به سمت بازار ارزبود می‌توان اقدام مثبتی قلمدادکرد. اگر سپرده ها به بازار ارز می‌رفت در این صورت بانک‌ها برای جبران این زیان مجبور بودند ازبازاربین بانکی ویا بانک مرکزی قرض بگیرند که برایشان گرانتر تمام می‌شد از این رو جذب سپرده و یا تغییر سپرده با نرخ سود بیشتر را ترجیح دادند.

از این جیب به آن جیب

بانک قوامین هم که درزمره فروشندگان گواهی سپرده ریالی قرارداشت نتوانست چندان منابع مالی جدیدی جذب کند. به گفته رضا چراغی معاون اعتباری بانک قوامین در منابع حاصله از این طرح سهم تغییر شکل سپرده های داخلی 80 درصد و جذب منابع جدید تنها 20 درصد بوده است. 

وی با ابراز تاسف از اینکه سپرده های بانکی با نرخ 15 درصد به سمت نرخ 20 درصد سوق پیدا کردند رقم به دست آمده از فروش اوراق گواهی سپرده تا تاریخ 7 اسفند این بانک را 22 هزارمیلیارد ریال ( 2 هزارو 200 میلیارد تومان) اعلام کرد.

چراغی در پاسخ به اینکه با وجود نداشتن نتیجه مثبت بسته فوق چرا بانک ها به این طرح ورود کردند به صحبت های  مدیرعامل بانک قوامین دربرنامه افق استناد کرده و گفت: بانک مرکزی با توجه به شرایط بازار دلار و طلا مجبور شد دست به این اقدام بزند اصلا تمایل نداشت کاهش نرخ سود که 5 ماه پیش با هماهنگی بانک ها به سختی کاهش یافته بود دچار حواشی شود. بانک ها با نرخ مصوب فعالیت می‌کردند که به یکباره با این اتفاق غیر مترقبه روبرو شدند.

بازی درزمین منابع موجود

مدیر خزانه داری یک بانک دیگر نیز اظهارداشت : درصد قابل توجهی از رقمی که به عنوان جذب منابع برای بانک ها از محل فروش گواهی سپرده اعلام می‌شود سهم جابه جایی در سپرده است، اینگونه نبوده که منابع جدید قابل توجهی به سمت بانک ها سرازیر شود.

دراین میان به نظر می‌رسد بانک صادرات توفیق بیشتری داشته چرا که حجت‌اله صیدی مدیر عامل این بانک خبر از آن داد که طی هفته اول فروش اوراق گواهی سپرده بالغ بر 5 هزار میلیارد تومان منابع جدید از طریق فروش این اوراق جذب بانک شده است.

• شماره ۲۳۹ هفته نامه بورس - صفحه ۴ و ۵