با بررسی پیشینه این موضوع به صورت جدی میتوان گفت که نخستین بار طرح ایجاد بورس ارز در سال 1391 در دولت دهم و بعد از جهش ارز و بیش از سه برابر شدن قیمت دلار (از هزار تومان به بیش از 3 هزار تومان) مطرح و البته با مخالفت بانک مرکزی رو به رو شد که در نهایت تمام بحثها به راهاندازی مرکز مبادلات ارزی منجر شد اما بورس ارزی شکل نگرفت.
۳ سال بعد از تشکیل مرکز مبادلات ارزی، شورای بورس مجوز تأسیس بورس ارز را صادر کرد و قرار شد این بورس از طریق سامانه معاملات آنلاین بورس کالا تأسیس شود اما در طول ۲ سال گذشته با وجود آمادگی بازارسرمایه، بانک مرکزی برنامه مدونی برای تأسیس بورس ارز ارائه نکرده و حتی حاشیههایی مبنی بر مخالفت بانک مرکزی با سازمان بورس مطرح و اعلام شد بانک مرکزی در تلاش است بورس ارز را خود راهاندازی و سامانه اختصاصی برای این موضوع تاسیس کند. اکنون اما به گفته شاپور محمدی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار«طرح تأسیس بورس ارز در حضور رئیسکل بانک مرکزی به تصویب شورای بورس رسیده و تنها تأیید نهایی بانک مرکزی باقی مانده است؛ البته بانک مرکزی موافقت کلی خود را در زمینه راهاندازی بورس ارز ابلاغ کرده است اما در حال حاضر برای زمان اجرای آن تردیدهایی وجود دارد.» برای بررسی بیشتر این موضوع به سراغ کارشناسان این حوزه رفته و البته برای دریافت آخرین اقدامات خواستار گفت و گو با مسئولان شرکت بورسکالای ایران هم شدیم که البته به رغم پیگیریهای زیاد با پاسخ تکراری «زمان گفت و گو با مدیر بورسکالا متعاقبا اعلام خواهد شد» مواجه شدیم.
بازار مشتقه، ابزاری برای تعمیق بازار
محسن ایزدی، مدیرکالای کارگزاری بانک پاسارگاد در خصوص ایجاد رینگ معاملات ارز گفت: با وجود اعلام آمادگی سازمانهای مربوط به ایجاد این رینگ معاملاتی در بورس کالا اما همچنان ساز و کار راهاندازی این بازار، معاملات و اهداف آن مبهم بوده و نمیتوان به طور دقیق در مورد آن اظهار نظر کرد.
او در ادامه افزود: با وجود این اما میتوان از دیدگاهی کلی چند نکته را در این خصوص مورد توجه قرار داد؛ نخست اینکه بسیاری از بورسهای جهان از معاملات فیزیکی به سمت معاملات مشتقه روی آوردهاند و با طراحی ابزارهای نوین در این بازار شفافیت معاملات خود را افزایش داده و از طرفی فرصتهای سرمایهگذاری بیشتری را برای معاملهگران در این بازار فراهم کردهاند. در بازار داخل نیز تجربه موفق راهاندازی معاملات مشتقه سکه، راه را برای ورود سایر محصولات مالی و فیزیکی به بازار مذکور هموار کرده است.
به اعتقاد ایزدی، هدف اصلی راهاندازی این بازار از نظر بانک مرکزی تلاش برای کاهش ریسک نوسانات نرخ ارز برای تاجران و بازرگانان است. به طوریکه با راهاندازی این بورس، عملا بازرگانان میتوانند نیاز خود به دلار را در آینده با قیمت مشخص تثبیت کنند. موضوع دیگری که از اهداف راهاندازی این بورس است بحث یکسانسازی قیمت ارز است. هم اکنون قیمت دلار در بازار با سه نرخ متفاوت در حال معامله است و این امر زمینه را برای ایجاد فساد و استفاده از رانت دولتی توسط برخی از دلالان فراهم آورده است که با راهاندازی بورس ارز و متمرکز کردن معاملات در این بازار میتوان تا حدودی این چنین مشکلات را بر طرف کرد.
این کارشناس بازار کالا با توجه به نکات اشاره شده، گفت: اما با وجود چنین مزایایی توجه به چندین نکته در این خصوص ضروری است. باید گفت راهاندازی بازارهای مشتقه بدون امکان استفاده از سایر ابزارهای پوشش ریسک عملا این بازارها را به بازاری اهرمی با ریسک بسیار بالا تبدیل میکند؛ همچنین باید در نظر داشت که راهاندازی اختیارهای معامله در کنار این بازارها از ضروریات است که متاسفانه با راهاندازی ناقص آن در بازار سکه، استقبال از آن کمتر از حدی که انتظار میرفت، بوده است.
مدیر کالایی کارگزاری بانک پاسارگاد در ادامه به بحث عمق چنین بازارهایی اشاره و تاکید کرد: با توجه به حساسیت نرخ دلار از نظر تاثیر مستقیم آن بر تورم جامعه و همچنین بازتابهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی نوسانات آن، نیاز است که این بازار بیشتر از سایر بازارها مورد توجه قرار گیرد و با سنجیدن تمامی ابعاد آن اقدام به راهاندازی آن شود. همانطور که معاملات سکه آتی نشان داد، عمق کم بازار امکان دستکاری قیمتها و جهتدهی به بازار را با حجم پول اندک توسط دلالان فراهم آورده است بنابراین باید تمهیداتی اندیشیده شود که علاوه بر نظارت بر معاملات دلار با شناساندن مزایای این بورس به فعالان، تاجران و بازرگانان، معاملات این گروه را از سمت بازار سنتی به سوی این بازارها روانه کرد و از طریق این بازار بتوان نقدینگی و عمق مورد نیاز را در معاملات ارزی ایجاد کرد. او در خصوص نقش بانک مرکزی گفت: در نظر داشته باشید که بانک مرکزی نیز باید خود از حامیان اصلی معاملات در بازار ارز باشد تا بتوان بازاری کارا و قابل اتکا برای فعالان اقتصادی فراهم کرد.
بورس ارز راهی برای پیشبینی دامنه نوسان
ابوذر نجمی، کارشناس اقتصاد و بازار مالی نیز ضمن اشاره به گذشت سه سال از طرح موضوع راهاندازی بورس ارز گفت: با اینکه به گفته مدیران بورسکالا زیرساختهای فنی آغاز معاملات آن مهیاست اما همچنان این امر محقق نشده است. او در ادامه افزود: بنابر آخرین توافق نانوشته بین سازمان بورس و بانک مرکزی، راهاندازی بورس ارز تا تائید نهایی بانک مرکزی که آن هم مشروط به تک نرخی کردن ارز است به تعویق افتاده است. بانک مرکزی برای مقاومت در راهاندازی بورس ارز استدلال خاصی مطرح نمیکند، حتی به صورت تلویحی از آن حمایت میکند اما انگیزه اصلی بانک مرکزی از این مقاومت حفظ انحصار نقش موجود به عنوان بزرگترین و اصلیترین بازیگر بازار ارز است. بر این اساس به نظر میرسد تا آینده قابل پیشبینی و تغییر نگاه اساسی مدیران و تصمیمگیران آن، بورس ارز راهاندازی نخواهد شد.
این کارشناس بازار مالی فضای کنونی اقتصاد کشور را آماده راهاندازی بورس ارز دانست و تاکید کرد: اتفاقا اقتصاد کشور به شدت به آن نیازمند است چرا که یکی از نگرانیها و ریسکهای موجود در شرایط فعلی اقتصاد ایران موضوع افزایش نرخ ارز است و این امر برای کلیه فعالان اقتصادی از سرمایهگذاران گرفته تا بازرگانان دغدغه بزرگی محسوب میشود. در این میان باید در نظر گرفت که صرف افزایش نرخ ارز موضوع مورد توجه در این خصوص نیست بلکه میزان این افزایش و در حالت عمومیتر نبود پیشبینی دامنه نوسان است که نگرانی و به معنای تکنیکی ریسک فعالیت اقتصادی را افزایش میدهد بنابراین راهاندازی بورس ارز نه تنها میتواند با ابزارهای خود به مدیریت ریسک نرخ ارز در حد توان محدود خود کمک کند بلکه میتواند کمکی به پیشبینی دامنه این نوسان برای معاملهگران بزرگتر باشد.
نجمی تاکید کرد: متخصصان بازار مالی آگاهی دارند که انواع ابزار مشتقه در بورس ارز یکی از بهترین راههای مدیریت ریسک نرخ ارز (هجینگ) است اما بورسهای ارز در سراسر دنیا از این لحاظ ظرفیت محدودی در تجارت بینالملل دارند و حجم عمده معاملات به صورت خارج از بورس (OTC) انجام میگیرد. در این میان یکی از ظرفیتهای جانبی بورس ارز میتواند این باشد که با راه افتادن بورس ارز و با استفاده از نتایج آن پای هجینگ ارز در بانکهای تجاری هم باز شود که به جد یکی از ابزارهای مورد نیاز بخش تولیدی و بازرگانی در اقتصاد ایران است.
این کارشناس اقتصادی افزود: در این میان نکته قابل توجه دیگر اینکه اکنون معاملات آتی بین گروهی از فعالان بازار ارز ایران در تهران، دوبی، کردستان عراق و بعضی از شهرهای مرزنشین وجود دارد که البته غیرقانونی و باعث مشکلات و گاه مسائل امنیتی است چرا که پول جابجا شده بین افراد درگیر، بالقوه از مصادیق پولشویی و قاچاق ارز است. (اگرچه در بیشتر موارد معامله نهایی نمیشود و ارزی جابجا نمیشود) بنابراین یکی از کارکردهای راهاندازی بورس ارز میتواند از سکه انداختن این گروهها و در نگاه مثبتتر وارد کردن افراد این حوزه در معاملات رسمی و شناسنامهدار باشد.
او تاکید کرد: در خصوص راهاندازی بورس ارز و عملیات پس از آن مسائل بسیار فنیتر و تخصصیتری وجود دارد که طرح آن نیازمند احساس جدیتر در راهاندازی آن است. به امید آنکه رینگ ارز هم مانند بسیاری از حوزهها و ابزارهای بازار مالی که ایجاد آن به دلایل مختلف با واکنش نهاهای مختلف همراه بود اما بالاخره به سرانجام رسید، به زودی راهاندازی شود.
نظر شما